Zwagermieden
Zwagermieden(De Mieden)
| ||
| ||
Ontginning van de Zwagermieden door de Kleine Zwemmer op te varen is mogelijk. De Eelke Meinertswei loopt parallel aan dit veenriviertje.
| ||
| Type | Veenweidegebied | |
| Locatie | Westergeest (Kollumerwaard)] | |
| Coördinaten | 53° 15′ NB, 6° 2′ OL | |
| Oppervlakte | 390 ha | |
| Beheerder | Staatsbosbeheer, Land van Ons, Particulieren | |
| Status | EHS,Weidevogelgebied | |
| Voorzieningen | Cultuurlandschap | |
| Detailkaart | ||
  | ||
De Zwagermieden is een weidegebied in de Nederlandse provincie Friesland en is eigendom van Staatsbosbeheer en een aantal boeren. Het waterrijke weidevogelgebied tussen De Westereen en Westergeest is ontstaan als beekdal van de Swemmer en bestaat uit laaggelegen veen en klei-op-veen.[1] Het gebied ligt op en aan de noordelijke flank van het Drents Plateau op de overgang van het oudere zandlandschap naar het jongere vveen en kleilandschap. Het gebied is aangewezen voor (agrarische) natuurontwikkeling en bevat naast percelen van Land van Ons ook een in 2004 nieuw aangelegd SBB Natuurreservaat. Mogelijk dat dit reseveraat gerealiseerd is via de ruilverkaveling Kllumerland. Samen met Lauwersmeer, Houtwiel, Ottema-Wiersma reservaat en Groote Wielen complex maakt het onderdeel van van een natte as van natuurgebieden. In het centrum van het gebied liggen een paar broekbosjes. De plassen zijn begin vorige eeuw drooggelegd[2][3][4].
 − |
 − |
De Zwagermieden is een Weidevogelgebied in de Nederlandse provincie Friesland. Het is eigendom van Staatsbosbeheer en een aantal boeren en bestaat uit laaggelegen veen en klei-op-veen. De streek Zwagermieden ligt binnen de ring gevormd door de dorpen Westergeest,Damwoude, Dreisum, Kollumerzwaag en Zwaagwesteinde.
Vroeger liep in de Zwagermieden het stroomdal van de Oude Zwemmer, een waterloop ten noordoosten van de Zwagermieden die in de Petsloot uitkomt. In het natuurgebied zijn nog sporen te vinden van vier plassen die hier vroeger lagen. Zoals het moeras De Brekken aan de Petsloot[5][6][7].
Geologie, Prehistorie, Landschaphistorie[bewerken]
Het Ontstaan_van_de_Nederlandse_ondergrond werd gevormd in het Saalien of Drenthien (370.000-130.000 jaar geleden) toen het landijs heel Noord West Europa bedekte en tot Midden Nederland kwam. Bij deze voorlaatste ijstijd lag hier 300m landijs waarbij het Drents Plateau, de Hondsrug en de oerbeekdalen als de Hunze en Drentse Aa door het smeltwater ontstaan zijn een dikke keileemlaag afkomstig van het landijs. Bij de laatste ijstijd 20.000 jaar geleden bereikt het landijs Zwagermieden niet en ontstaat een duinlandschap en stuifzanden zoals de Friese Wouden met hun zandafzettingen. In de laatste ijstijd, het Weichselien ontstonden pingo’s of vorstheuvels doordat grote concentraties water in de ondergrond bevroren (permafrost). Ondergronds water zette door bevriezing uit en vormde een grote ijslens en de bovenliggende grond werd opgetild tot een heuveltje. Toen het klimaat weer warmer werd tijdens het [Holoceen] smolt het ijs en vormde een wal rond het nu ontstane meer. De oude Beekdalen werden opgevuld met dekzand. 2000 jaar terug is alle koude weg en tijdens het interglaciaal komt de zee omhoog en verdwijnt de Noordwesthoek van Europa onder hoogveen. Het gebied is dan kwelder en wordt niet bewoond.[8]
Middeleeuwen[bewerken]
Tijdens de Grote Ontginning komen de nieuwe bewoners vanuit de kleigebieden via de toen ontstane beeklopen en veenriviertjes het gebied in. Sinds de 13e eeuw wordt turf gewonnen uit Zwagermieden dat tijdens het interglaciaal ontstaan is. Rondom 1400 verdwijnt de bewoning van de nu lagere mieden naar de dan hogere zandruggen.[9] Tegen het einde van de Middeleeuwen was de ontging voltooid. Mieden zijn laaggelegen hooilanden die niet bemest werden omdat ze vaak ver van de boerderij lagen.[10][11][12],,omdat ze vaak ver van de boerderij lagen.[13][14][15][16][17][18]
Na de Gouden Eeuw[bewerken]
Door afgraven van het veen en door inklinking is de bewoning verschoven naar de zandruggen en liggen de Mieden lager en zijn veel natter door ontwatering waardoor alleen hooi gewonnen wordt in de drogere zomer. Na de 18e eeuw wordt ook het veen onder de kleilaag gewoonen en daar wijzen de verlande petgaten met riet en de wijken en kanalen op.[19]
Waar nu rietvelden zijn lagen vroeger petgaten lagen waar in de 19e eeuw nog turf gewonnen werd. De boerderijen stonden met het bijbehorende vee en bouwland in het dropslint Zwaagwesteinde, Kollumerzwaag Driesum, Westergeest en De Triemen. Sinds 1800 is het veenweidegebiede weing veranderd. Na de turfwinnning was het veenweidegebied eigenlijk alleen nog maar geschikt als hooiland. In de 20ste eeuw is het gebied rondom "De Dolle" in beheer geweest als weideperceel en hooiland en kent weinig kruiden.[20] De Oude of kleine Zwemer liep vol in dit gebied bij hoog water. Het is een stroom vanuit de middeleeuwen gevoed met zoutwater en voor de middeleeuwen werd de Zwemmer gevoed met zoet water uit het veen. Wat hoog lijkt in het gebied is laag geweest. De klei rug is een kreekrug van vroeger dat vroeger vlak geweest moet zijn geweest. In 1926 is er een weg, een dijk en een sloot aangelegd waardoor het aan het einde van een watergebied is komen te liggen. Met de aanleg van het kanaal konden in 1910 de overige plassen droog gelegdeggen. Het veenweidegebied van de Zwagermieden is heel anders dan het veenweidegebied in Holland.
Infrastructuur[bewerken]
Begin jaren '30 is het gebied ontsloten door de Miedwei. De ontwatering van de wieden gebeurt door greppels. De grond is knipklei die slecht geschikt is akkerbouw. Het is klei die niet droog wil worden als het nat is en die snel verzuurd wat voor het bodemleven wel aandacht geeft. De grondstoorten in het gebied zijn zand, veen en klei.
De Kleine, Nieuwe of Oude Zwemmer[bewerken]
De Zwagermieden liggen aan de Kleine of Oude Zwemmer, een beek die door de Zwagermieden stroomt en dit beekdal vormde vanaf de 7e eeuw het beginpunt voor de veenontginningen. Figuur 1.1 laat de Grote Vuilstort en de locatie van de Kleine Zwemmer zien. [21]. In 1776 is het Nieuwe Kanaal of De Zwemmer aangelegd en De Nieuwe Zwemmer werd in 1881 belangrijk verbreed. Voordat het kanaal Nije Swemmer (Nieuwe Zwemmer) gegraven werd verzorgde de Oude Zwemmer(Aldswemmer) nog de afwatering van de Zwagermieden wat soms wateroverlast gaf bij Dokkum.[22].
Jaren 10[bewerken]
Begin twintigste eeuw Oorspronkelijk waren de Mieden op de grens van het Drents Plateau marginaal hooilanden voor de plaatselijke boeren. Met de komst van waterschappen en de aanleg van afwatering veranderd dit. Topotijdreis laat zien dat omstreeks 1930 grote veranderingen plaatsvinden (De in 1910 weergegeven situatie is waarschijnlijk niet de echte) in de Zwagermieden zoals de drooglegging van de plassen. De ontsluiting gebeurt door aanleg van de Langweer, Miedweg en Petslootsweg en de nog steeds zeer spaarzame bebouwing verschijnt waaronder in 1954 het dieselgemaal Zwagermieden in het natuurgebied de Brekke aan de Petsloot. In de tijd van Gemeenschappelijk landbouwbeleid en de modernisering van de landbouw door Sicco Mansholt wordt in 1956 een ruilverkaveling aangevraagd voor vooral de Kollumerwaard[23][24][25].
Jaren 30[bewerken]
Begin jaren '30 is het gebied ontsloten door de Miedwei. De ontwatering van de wieden gebeurt door greppels. De grond is knipklei die slecht geschikt is akkerbouw. Het is klei die niet droog wil worden als het nat is en die snel verzuurd wat voor het bodemleven wel aandacht geeft. De grondstoorten in het gebied zijn zand, veen en klei.
Waterschap Zwagermieden en De Triemen[bewerken]
De Zwagermieden was van 1883 tot 1970 deel van het Waterschap Zwagermieden en De Triemen. Aan de rand van het gebied staat een gemaal met eveneens de naam ''Zwagermieden''.
Jaren 80[bewerken]
Vanaf de jaren 80 wil men de veenweidegebieden beter beschermen door een natte as van natuurgebieden aan te leggen in de ecologische hoofdstructuur. Door uitbreiding worden de natuurgebieden robuster en met elkaar verbonden waardoor Staatsbosbeheer steeds meer gebieden krijgt. Naast natuur gaat recreatie, wateropvang en cultuur(historie) ook een steeds grotere rol spelen bij ruilverkavelingen[26].
Vroeger liep in de Zwagermieden het stroomdal van de Oude Zwemmer, een waterloop ten noordoosten van de Zwagermieden die in de Petsloot uitkomt. In het natuurgebied zijn nog sporen te vinden van vier plassen die hier vroeger lagen. Zoals het moeras De Brekken aan de Petsloot.
Ecologische Hoofdstructuur[bewerken]
De Zwagermieden zijn onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS) een netwerk van Natuurgebieden. De Mieden zijn een schakel in de 'Natte As' van de natte as van Friese natuurgebieden Lauwersmeer, Houtwiel, Ottema-Wiersma-reservaat en Groote Wielen-complex en wordt al sinds de jaren 80 verstevigd en uitgebreid ondanks boerenweerstand. In het centrum van het gebied liggen een paar broekbosjes die deels gekapt worden voor de weidevogels.
Grondwater, afkomstig van de hoger gelegen zandgronden, komt als kwel weer boven in de Zwagermieden. De nadruk in De Mieden ligt op grondwater gebaseerde natuur.[27]
Flora[bewerken]
Het landschap van Zwagermieden is al honderden jaren niet aangetast en ook de flora is hier van oudsher aanwezig zonder grootschalige inzaaing met bijzondere planten als Stijve moerasweegbree, kleinste egelskop[28]. De Zwagermieden is een bolwerk voor de Welriekende agrimonie[29][30]. De watersnip, roerdomp, tureluur, Veldleeuwerik, Zomertaling en Kievit zijn als broedvogel vastgesteld en worden ook beschermd door verwijderen van bosjes en aanpassing van waterstanden. In 2019 en 2020 vond onderzoek naar de predatie van weidevogels door beschermde Steenmarter plaats[31] met cameravallen. De vos kon veel veldmuizen eten zodat bruine rat en steenmarter de grootste belagers waren voor de weidevogels in de Zwagermieden in 2019.
Bouwplan[bewerken]
Het land wordt extensief gebruikt als wei- en hooiland en enkele boerenpercelen dienen nog als aardappel- en maïsland. De Zwagermieden is vooral een uitwateringsgebied dat volloopt door de Zwemmer. Op het land grazen 20 kleine geharde Ierse Dexter koeien, een ras van ongeveer een meter hoog en voldoen aan ‘Agrarisch met waarden – open gebied’. In het voorjaar wordt de waterstand verhoogd om een plas dras situatie te creeren en zal eind juni gemaaid gaan worden gevolgd door begrazing met koeien en bemesting met vaste mest. De Greppels worden 'verslenkt' en robuster om het water vast te houden. Er zijn nu smalle zwartstroken met niet inheemse bloemen gemaakt. De bedoeling was om voor de kievit zwarte grond met mais aan te legggen omdat kievit veel op akkerland zit. Omdat de jongen daar niet op kunnen groeien is het nut beperkt. Maaisel uit SBB beheerd gebied wordt aangebracht in vijf stroken in het gebied. De bedoeling is dat er ook percelen gehooid gaan worden terwijl hooien steeds minder gebruikelijk is in Nederland. Mogelijk dat ingeschreven wordt op pakketten als reguliere plasdras, greppel-plasdras, kruidenrijk grasland, ruige mest, legselbeheer en grasland met rust periode.
Tijdlijn[bewerken]
| Tijdlijn van Zwagermieden en Triemen | |
|---|---|
| 2020 Maart |
|
| 2020 Augustus 26 | Overdracht 4 ha Zwagermieden-Triemen, overweging Triemen 2/Zwagermieden |
| 2021 April |
|
| 2021 Mei | Geen Webinars maar een podcast over de Zwagermieden |
| 2021 augustus 28 | Landelijke Percelenroute Zwagermieden/Triemen |
Scriptfout: de module "Authority control" bestaat niet.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Sjabloon:Navigatie Land van Ons
| Percelen Land van Ons: |  |
|---|---|
|
Holtesch · Onneres · Zwagermieden · Oude Ade · Triemen · Lettele · Noordbeemster · | |
Scriptfout: de module "Authority control" bestaat niet.
