Bedelaar op een bank van goud
"Bedelaar op een bank van goud" (Latijns-Amerika in de 19e en 20e eeuw) Havo5 Suriname
Bron: Minov Afdeling Curriculumontwikkeling Oktober 1995
Historisch Overzicht: De eerste helft van de 19e eeuw
Als we spreken van Latijs-Amerika bedoelen we overwegend de spaans sprekende gebieden die ten zuiden van de VS liggen. Hun geschiedenis is er een van kolonialisme en de gevolgen ervan in latere tijden. Aan het begin van de 19e eeuw schudden de meeste landen in Latijns-Amerika het kolonialisme van zich af na strijd om onafhankelijkheid.
Een bekende leider die in het noorden van Zuid-Amerika opereerde was Simon Bolivar. Zijn ideaal, de vorming van een federatie naar het voorbeld van de VS van Noord-Amerika ging niet door en Latijns-Amerika viel uiteen in een twintigtal onafhanekelijke staten.
Moeilijk democratisch Proces
In plaats van een koloniaal bestuur kwam er in de plaats daarvan een slecht functionerend democratisch systeem in bijna alle staten. Presidenten trokken zich van de grondwet weinig aan en regeerden als dictators. Verkiezingen gingen gepaard met fraude en corruptie. De onafhankelijkheid bracht voor het volk weinig verandering, alleen werd de spaanse elite vervangen door een latijns amerikaanse (creoolse, dat wil zeggen blanke) elite. De grote massa was arm en analfabeet en had het gevoel dat de politiek zich ver van haar bed afspeelde, net als in de koloniale tijd. De eerste jaren van de jonge staten stonden in het teken cvan strijd tussen concurrerende generaals. Deze "caudillo's" bouwden, als aanvoerders van de resten van ontbonden legers een lokale machtspositie op en bestreden elkaar om de macht. Langzaam maar zeker stabiliseerde de politieke situatie zich. Wel braken er tussen de onafhankelijk geworden landen oorlogen uitl.
- Van 1865 tot 1870 voerde Paraguay een oorlog om invloed te krijgen in Uraguay. Brazilie en Argentinie kozen de zijde van Uraguay. In een zeer bloedige oorlog werd Paraguay verslagen en verloor een groot gebied aan brazilie.
- Tussen 1879 en 1883 woedde de zogenamde salpeteroorlog tussen Peru en Bolivia aan de ene kant en Chili aan de andere kant. Chili won en annexeerde de gebieden waar salpeter (een waardevol kunstmest) te vinden was.
- Panama bevocht in 1904 zijn onafhankelijkheid met succes tegen columbia door de hulp die dit volk kreeg van de VS. Maar in ruil daarvoor kwam het beheer van het panama kanaal onder Noord amerikaans toezicht.
- Mexico geraakte in oorlog met de VS en verloor grote delen van zijn grondgebied aan dit land, waaronder Texas, Californie, Arizona en Utah.
Grootgrondbezit en Landbouwadel.
Op economisch gebied werd Latijns-Amerika in de koloiale periode opgezadeld met grootgrondbezit en monoculturen. De rijkdom was zeer ongelijk verdeeld en dus heerste er onder een groot deel van de bevolking enorme armoede. Spanje en Portugal bezaten het monopolie op handel en industrie en de LA landen mochten zonder toestemming van het moederland niets produceren. Na de onafhankelijkheid bleef de landbouw het voornaamste middel van bestaan en werden nauwelijks pogingen ondernomen om te komen tot industrialisatie. De grootgrondbezitters (ook wel landbouwadel genoemd), bleven duurzame stapelprodukten planten die bestemd waren voor de export zoals, koffie, tabak, suiker, cacao. Verder werd in veel gebieden de extensieve veeteelt beoefend.
Inheemse bevolking heeft het moeilijk:'
Dit ging ten koste van gronden van inhemse dorpsgemeenschappen. Deze zagen hun gemeenschappelijke gronden slinken, omdat ze niet precies konden aangeven hoeveel grond ze bezaten. Op kleine stukjes onvruchtbare grond deden de inheemsen aan landbouw, maar omdat deze niet genoeg was om in leven te blijven waren velen gedwongen om te werken op de landbouwbedrijven. Op deze hacienda's heerste feodale verhoudingen en de arbeidskrachten waren onderworpen aan verschillende vormen van uitbuiting. De RK kerk, die in de koloniale tijd met "het kruis en het zwaard" de bewoners van LA had gekerstend, bleef in de 19e eeuw een belangrijke rol spelen. De kerk was een belangrijke grootgrondbezitter en steunde daarom de landbouwadel. De bevolking werd geleerd zich te berusten in haar lot.
Moderne Imperialisme
De 2e helft van de 19e eeuw:
In deze periode nam de vraag naar grondstoffen in europa toe. In LA waren allerlei ertsen voorradig waar in de geindustrialiseerde landen vraag naar was, zoals tin, koper, ijzererts en andere delfstoffen. Dit leidde tot toenemende buitenlandse (overwegend britse) kapitaalinvesteringen in de mijnbouwsector, maar ook tot het wegvloeien van winsten nar het buitenland. Vanaf het eind van de 19e eeuw werden engelse bedrijven verdrongen naar Noordamerikaanse.
Het economisch liberalisme dat in europa leidde tot verdere ontwikkeling van de industrie bracht LA in en nog grotere afhankelijkheidspositie. Vrijhandel maakte een eigen indusrtialisatiepositie onmogelijk. In deze periode van Modern Imperialisme kwam LA in de greep van de geindustrialiseerde landen.
Landbouwadel versus Kapitaalkrachtige elite
Ook op politiek gebied had deze economische ontwikkeling gevolgen, want er kwam nu een nieuwe kapitaalkrachtige klasse op die ook politieke invloed eiste en dus in botsing kwam met de landbouwadel. De strijd om de politieke macht leidde tot en toenemend aantal staatsgrepen. Maar zowel de nieuwe elite als de oude elite wensten geen ingrijpende sociale veranderingen en de ongelijke verdeling van de welvaart bleef bestaan. Door de ontwikkeling van de mijnbouw groeiden de steden en nam het aantal arbeiders in deze bedrijfstak toe. Hun leefomstandigheden waren erbarmelijk. Op het platteland bleef alles hetzelfde en feodalisme en extreme armoede duurden voort.
Militairen en Politiek
De eerste helft van de 20e eeuw:
De militaire controle over het politiek proces nam in de 20e eeuw steeds meer toe. Het leger werd namelijk steeds vaklker te hulp geroepen in de strijd om politieke macht tussen de oude landbouwoligarchie en kapitaalkrachtige industriëlen. In de kazaernes kregen de officieren een goede opleiding, niet alleen op militair gebied, maar ook politiek, economisch en technisch gebied. Zij vonden dat zij beter dan politici het land konden besturen en het algemeen belang zagen. Militaire macht is oorspronkelijk bedoeld voor de landverdediging, maar in de LA landen werd het leger steeds meer gebruikt tegen hun eigen burgers. In plaats van het volk te verdedigen ging het leger het volk steeds meer ondrdrukken. Repressiemethoden, waaronder marteling, brutaliteit, willekeurige arrestatie, verdwijning, ontzegging van een eerlijk openbaar proces, een vernederende behandeling, standrechterlijke executie kwamen steeds vaker voor.
Wereldcrisis leidt tot opkomst van een eigen industrie
Door de crisis van 1929 kregen veel LA landen problemen. De daling van de vraag naar primaire goederen in het buitenland leidde tot achteruigang van de wereldeconomie. LA maakte van de nood een deugd en begon een zelfvoorzienende indusrtie op te zetten (een industrie die in eigen industrie behoeften voorzag). De tweede W.O versterkte dit proces, omdat de internationale handel nu volledig stil lag. De wereldcrisis was een perfecte voedingsbodem voor de opkomst van populistische regeringsleiders, een typisch LA verschijnsel.
Populisme is een politieke leer die de eenheid van het volk benadrukt. Een populistische leider probeert op alle mogelijke manieren het volk achter zich te krijgen , zonder er een ideologie op na te houden. Hij legt de nadruk op partiottisme, is voor nationalisatie van mijnbouw en oliewinning en wil hervormingen doorvoeren op agrarisch gebied. Verder wil hij meer doen voor de armen voorbeeld: - bestrijding van analfabetisme - Volkswoningbouw - Sociale en medische dienstverlening - Schepping van werkgelegenheid
Populisme veroorzaakt spanningen
De beginnende industrialisatie veronderstelde een algemene mobilisatie van het volk. het gevoel van eigenwaarde moest worden gestimuleerd. Door de nadruk te leggen op industrialisatie kwamen populistische leiders in botsing met grootgrondbezitters, omdat ze hun machtspositie aantastten. De situatie werd nog ingewikkelder gemakt door de bemoeienis van de VS, omdat nationalisaties de macht van de multi nationale ondernemeingen (M.N.O's) bedreigde.
Dit artikel "Bedelaar op een bank van goud" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Bedelaar op een bank van goud.
