Ben van Cranenburgh
Ben van Cranenburgh (Haarlem, 1945), Neurowetenschapper
Ben van Cranenburgh is medicus, gespecialiseerd in de neurowetenschappen. Hij houdt zich intensief bezig met het toegankelijk maken van inzichten uit de neurowetenschappen, vooral met het oog op toepassingen in de praktijk van neurorevalidatie, chronische pijn, sport, muziek en onderwijs. Hij tracht dit te bereiken door het geven van lezingen, cursussen en door diverse publicaties.
Levensloop[bewerken]
Ben van Cranenburgh werd in 1945 geboren in Haarlem. Hij was de 2e van 9 kinderen. Zijn vader en moeder waren beide advocaat. Hij doorliep de Montessori Basisschool en daarna het Gymnasium (beta) van het (nu opgeheven) Triniteitslyceum in Haarlem. Hij studeerde geneeskunde aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam en was daar 3 jaar lang tevens kandidaat-assistent bij het fysiologie-onderwijs. Daar deed hij zijn eerste onderwijservaringen op: practicum zintuigen, hart en circulatie, inspanningsfysiologie. In de loop van zijn studie condenseerde het besluit om niet praktiserend arts te worden, maar zich te wijden aan wetenschap en onderwijs. Hij kreeg na zijn studie het aanbod een promotieonderzoek te doen aan het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek (kortweg “Herseninstituut”, tegenwoordig "Instituut voor Neurowetenschappen").
Wetenschappelijk onderzoek[bewerken]
In het Herseninstituut werkte hij een jaar (1970) mee in de onderzoeksgroep Cerebrale Circulatie; dit betrof de eerste experimenten in Nederland waarbij de meetmethoden met Krypton en Xenon-isotopen van Ingvar en Lassen uit Zweden werden toegepast. Daarna wijdde hij zich, samen met collega Walter van Emde Boas, aan het onderzoeksproject onder leiding van Dr. J.P. Schadé. Dit betrof de activiteit van hersenneuronen op verschillende locaties, bij normale en arteriosclerotische proefdieren (konijnen, al of niet op cholesteroldieet). In feite was dit een diermodel van de arteriosclerotische dementie. Aangetoond werd dat het activiteitspatroon van de neuronen al veranderd was, lang voordat de vaatafwijkingen zichtbaar waren. Walter van Emde Boas beschreef de pathologisch-anatomische veranderingen in de hersenen en vaten, Ben van Cranenburgh analyseerde de vuurpatronen van de neuronen. Van Emde Boas en Van Cranenburgh promoveerden tegelijk in 1973 in de vorm van een dubbelpromotie.
Klinisch onderzoek[bewerken]
In de jaren 80 was in de revalidatie-instelling nog nauwelijks kennis aanwezig over neuropsychologische functiestoornissen en herstelmechanismen na hersenletsel. Ook nieuwe inzichten over pijn waren nog niet in de praktijk doorgedrongen. Ben van Cranenburgh verzorgde jarenlang referaten over deze onderwerpen in de neurologische kliniek Alexander van der Leeuw en in het Revalidatie Centrum Amsterdam (RCA, nu Reade). In het RCA deed hij klinisch onderzoek naar het voorkomen van neuropsychologische functiestoornissen bij CVA-patiënten. Bij meer dan 200 patiënten werd een eenvoudig neuropsychologisch onderzoek afgenomen. Dit was een van de eerste onderzoekingen in Nederland waarbij werd aangetoond dat neuropsychologische functiestoornissen vaak (57%) voorkomen bij CVA-patiënten: de hemiparese is dus niet het enige probleem. Dit onderzoek vormde ook de basis voor de oprichting van een multidisciplinaire werkgroep voor de ontwikkeling van het Oriënterend Neuropsychologisch Onderzoek (ONO) dat tot op heden in vele instellingen gebruikt wordt, als eerste stap om cognitieve stoornissen bij CVA-patiënten te signaleren.
Onderwijs[bewerken]
In de jaren na de promotie legde Ben van Cranenburgh zich steeds meer toe op onderwijs. Hem werd gevraagd het medisch onderwijs binnen de academies fysiotherapie, die zich eind 70-er jaren gingen professionaliseren, vorm te geven. Van 1972 tot 1990 gaf hij colleges fysiologie, neurologie en pathologie aan vele studenten fysiotherapie in Haarlem, Utrecht en Amsterdam. Deze jaren waren zeer belangrijk voor de ontwikkeling van zijn onderwijskundige kwaliteiten en voor de verbreding van zijn kennis. Zijn onderwijs ondersteunde hij bewust sterk met beelden (aanvankelijk schoolbord, later overhead). Geleidelijk kwam hij in contact met andere beroepsgroepen: ergotherapeuten, logopedisten, revalidatie- en verpleeghuisartsen, pedagogen en psychologen. Na 1980 legde hij zich speciaal toe op de neurowetenschappen, die toen toenemend in de belangstelling kwamen.
Oprichting en leiding Stichting ITON[bewerken]
Ben van Cranenburgh raakte ervan overtuigd dat nieuwe ontwikkelingen in de neurowetenschappen perspectieven boden voor vele gebieden: revalidatie, sport, muziek, onderwijs. Samen met Marc Kobus, bewegingswetenschapper/fysiotherapeut, richtte hij in 1987 de Stichting ITON op (ITON = Instituut voor toegepaste neurowetenschappen). Later voegde zich Wilbert Nieuwstraten, revalidatie-arts daarbij. Vanaf dat moment stond het probleem van de patiënt centraal, en niet de discipline. In dit kader ontwikkelde hij talrijke neurowetenschappelijk gefundeerde discipline-overstijgende werkmodellen, die in zijn publicaties uitvoerig zijn omschreven. Onder zijn leiding werd de Stichting ITON in toenemende mate een ontmoetingscentrum voor therapeuten en andere deskundigen op het gebied van de neurorevalidatie. Tot op heden dragen vele docenten bij aan de gegeven cursussen. Het onverwacht overlijden van Marc Kobus in 2004 (49 jaar) en 6 jaar van Wilbert Nieuwstraten (59 jaar) kwam als een slag. Voor zover haalbaar en mogelijk heeft Ben van Cranenburgh daarna het werk voortgezet. De samenwerking met de VU-Gedrags- en Bewegingswetenschappen (2010) was in dit opzicht zeer welkom. Anno 2018 wordt intensief gezocht naar manieren om de activiteiten van Stichting ITON in de toekomst voort te kunnen zetten. Ook buiten de Stichting ITON geeft Ben van Cranenburgh cursussen en lezingen op diverse congressen op het gebied van pijn, neurorevalidatie, sport en muziek. Vanaf 1995 ook op vele plaatsen in Duitsland en Zwitserland.
Auteurschap[bewerken]
Direct na zijn promotie in 1973 puzzelde Ben van Cranenburgh acht jaren lang aan visuele uitlegschema's voor complexe fysiologische onderwerpen. De publicatie in 1980 van "Schema's Fysiologie", een visueel-didactische atlas, was het resultaat. Hijzelf ziet dit boek als creatiever en belangrijker dan zijn proefschrift. Vanaf dat moment werd het schrijven van boeken en artikelen en vast onderdeel van zijn werk (zie onder publicaties).
Onderscheiding[bewerken]
In 2011 ontving Ben van Cranenburgh een koninklijke onderscheiding (Ridder in de Orde van Oranje-Nassau) wegens zijn persoonlijke verdiensten voor de maatschappij, met name op het gebied van de neurorevalidatie: inzicht in de gevolgen van hersenbeschadiging en mogelijkheden van therapeutische aanpak.
Externe links[bewerken]
Publicaties[bewerken]
Proefschrift[bewerken]
Cranenburgh, B. van, Emde Boas, W. van, Spontaneous Neuronal Activity in the normal rabbit and during the development of Experimental Atherosclerosis. Purmerend: Nooij, 1973.
Boeken[bewerken]
Cranenburgh, B. van, Schema’s Fysiologie. Algemene fysiologie, neurofysiologie en pathofysiologie, 1e dr. 1980, 4e dr. 1997, Lochem: De Tijdstroom/Elsevier.
Cranenburgh, B. van, Segmentale Verschijnselen. Een bijdrage aan de diagnostiek. Theoretische achtergronden en praktische toepassingen voor huisarts en fysiotherapeut, 1e dr. 1985, 4e dr., BSL/Springer, Houten 2015.
Cranenburgh, B. van, Van Contractie naar Actie. Motorisch leren in dagelijks leven, sport, muziek en revalidatie. 2e druk. BSL/Springer, Houten 2016.
Cranenburgh, B. van, Neurowetenschappen, een overzicht. 1e dr., Maarssen: De Tijdstroom, 1997. 5e dr., BSL/Springer, Houten 2016.
Cranenburgh, B. van, Neuropsychologie, over de gevolgen van hersenbeschadiging. 1e dr., Maarssen: De Tijdstroom, 1999. 4e dr, BSL/Springer, Houten 2016.
Cranenburgh, B. van, Pijn, vanuit een neurowetenschappelijk perspectief. 1e dr., Lochem: De Tijdstroom, 1987, 8e dr., BSL/Springer, Houten 2014.
Cranenburgh, B. van, Neurorevalidatie, uitgangspunten voor therapie en training na Hersenbeschadiging. 1e dr., 2004, 4e dr., BSL/Springer, Houten 2017.
Cranenburgh, B. van, Leven na hersenbeschadiging: Neurorevalidatie in de eerste lijn: analyse en aanpak van problemen; een leidraad voor hulpverleners. 1e druk 2011. 2e druk 2014. Haarlem: Stichting ITON.
Cranenburgh, B. van, Pijn, waarom? Een gids voor mensen met pijn. 1e druk 2012. 3e druk 2017. Haarlem: Stichting ITON.
Lindeman, H. en Cranenburgh, B. van, Hersteld maar niet genezen. 20 jaar leven met een herseninfarct. Een kijkje in de rechter hemisfeer. Stichting ITON, Haarlem 2016.
Artikelen (een selectie)[bewerken]
Cranenburgh, B. van, Muziek en brein(1), Neuropraxis, 4:112-119, 2007.
Cranenburgh, B. van, Muziek en brein(2), Neuropraxis, 5:145-151, 2007.
Gijn, J. van, Ek. J.W., Cranenburgh, B. van: De pijn voorbij. Ervaringen met een nieuwe aanpak van complex regionaal pijnsyndroom (CRPS), Revalidata, 147, 2009.
Cranenburgh, B. van, Functionele neuroanatomie van de seksualiteit, Neuropraxis, 1: 12-25, 2009.
Veringa, I., Cranenburgh, B. van, Baringspijn vanuit een nieuw perspectief, Tijdschrift voor Verloskundigen, 34, 2009.
Veringa, I., Cranenburgh, B. van, Baringspijn is er niet voor niets. Medisch Contact, 36:1734-1737, 2010.
Cranenburgh, B. van, e.a., Pijn en het brein, Medisch Contact, 4: 186-188, 2011.
Externe bronnen[bewerken]
https://www.deweekvandepijn.nl/team/dr-ben-van-cranenburgh/
https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_192449~afl-13-ben-van-cranenburgh~.html
https://www.fysioactueel.nl/artikel/21288/er-wordt-te-veel-gepraat-bij-therapie-en-training/
https://fysiotherapiebeweegenontspan.nl/lezing-ben-van-cranenburgh/
Dit artikel "Ben van Cranenburgh" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische .
