Borstbeen

	Borstbeen
	Sternum
	Bot
	Synoniemen
Latijn	sternon; os pectoris; pectorale os; pectus; scutum cordis; scutum pectoris; os asser; asser; asser pectoris; cassi; cassos; cassum; prenos; prones; sadarassis; statemia; thorax; storax;
Oudgrieks	στέρνον στῆθος
	Naslagwerken
Gray's Anatomy	27,119
MeSH	A02.835.232.904.766
Dorlands/Elsevier	s_23/12758288
Portaal:	Biologie

Het borstbeen^[10]^[11] of sternum^[12]^[13] is het been in het midden van de borstkas waaraan de sleutelbeenderen en de ware ribben vastzitten. Het borstbeen maakt samen met de ribben ventilatie van de luchtwegen mogelijk.

Onderdelen[bewerken]

Het borstbeen bestaat uit drie hoofddelen:

bovendeel: handvat (manubrium sterni^[14] of praesternum^[15])
middendeel (corpus sterni^[16])
onderste (kraakbenig) deel: zwaardvormig uitsteeksel (processus xiphoides^[17] of xiphosternum^[15]).

Het middendeel bestaat uit een aantal delen, sternebrae genoemd.^[18] Bij de mens en Cetacea zijn de sternebrae vergroeid tot één deel^[18] en wordt dan vervolgens het corpus sterni genoemd. Bij andere dieren wordt het middendeel mesosternum genoemd.^[15]

Aandoeningen[bewerken]

Een aangeboren vervorming van het borstbeen wordt pectus genoemd.

Naam[bewerken]

Sternum[bewerken]

Het woord sternum is een overzetting van het Oudgrieks στέρνον stérnon.^[17] Bij de Griekse schrijver Homerus wordt het begrip στέρνον gebruikt in de betekenis van borst van de man.^[7]^[9] Homerus gebruikt het begrip στῆθος stethos voor de borst van zowel de man als de vrouw.^[7]^[9] De Griekse arts Hippocrates gebruikt στέρνον in de betekenis van borst,^[7]^[9] en στῆθος als borstbeen.^[7]^[9] Bij de Griekse arts Galenus zien we (pas) het στέρνον in de huidige betekenis van borstbeen.^[7]^[9]

Het στέρνον moet eigenlijk gezien worden als het (voorste) vaste benige deel van de borst.^[19] Vanuit die optiek sluit het Oudgriekse begrip στερεός/στερρός,^[19] vast/hard^[7] erbij aan. Het Nederlandse borstbeen sluit overigens meer aan bij de Latijnse variant os pectoris,^[3]^[4] afgeleid van os, "been/bot"^[6] en pectus, "borst".^[6] In het klassieke Latijn komt het begrip pectus ook in de tweede betekenis van borstbeen voor.^[6]

Processus xiphoides[bewerken]

Naast de naam processus xiphoides^[4]^[17] komen ook de namen os xyphoides^[3] en cartilago xiphoides^[4]/xiphodes^[19] voor. Deze Latijnse namen gaan terug op twee Oudgriekse begrippen voor de processus xiphoides die bij de Griekse arts Galenus voorkomen.^[7]

De vorm os xyphoides komt overeen met ξιφοειδές ὀστοῦν xiphoeidés ostoun.^[7] Zowel het Latijnse os als het Oudgriekse ὀστοῦν betekenen bot/been.^[6]^[7] Het Oudgriekse ξιφοειδές betekent zwaardvormig,^[7]^[19] afgeleid van ξίφος.^[7] Naast ξίφος komt de vorm ξύφος^[7]^[19] voor, waar de vorm xyphoides (met y in plaats van i) meer mee overeenkomt. In het (anatomisch) Engels komt een soortgelijke vorm xyphoid^[20] voor. In het Latijn komen ook de meer 'zuivere' vormen os ensiforme,^[3] met ensiformis afgeleid van ensis ("zwaard"^[6]) en os gladioli, met gladioli ("van het zwaardje"^[6]), voor. Het Nederlandse zwaardvormig aanhangsel^[21] sluit hier bij aan.

De vorm cartilago xiphoides/xiphodes gaat terug op ξιφοειδής χόνδρος xiphoeidés chóndros.^[7] Zowel cartilago als χόνδρος betekenen kraakbeen.^[6]^[7] De vorm xiphodes komt overigens overeen met de Griekse nevenvorm ξιφώδης xiphōs.^[19] In het Latijn komen voor dit Oudgriekse begrip ook meer 'zuivere' vormen voor zoals cartilago ensiformis,^[3]^[19], cartilago gladialis, met gladialis afgeleid van gladius ("zwaard"^[6]), cartilago mucronatus, met mucronatus ("puntig"^[6]) afgeleid van mucro ("zwaartpunt/zwaard"^[6]) en cartilago cultralis, met cultralis afgeleid van culter ("mes"^[6]) voor. Deze eerste drie bijvoeglijke naamwoorden komen overigens ook voor in de begrippen processus ensiformis,^[3]^[22]^[23] processus gladialis^[3] en processus mucronatus.^[3] Het Nederlands kent het equivalente zwaardachtig kraakbeen.^[3]

Naast processus xiphoides en cartilago xiphoides komt men ook nog de vormen processus xiphoideus^[12]^[14] en cartilago xiphoidea^[24] tegen. De vorm xiphoideus/xiphoidea wordt door sommigen^[25] gezien als onjuiste omzetting van ξιφοειδής naar het Latijn.

Literatuurverwijzingen

↑ Castelli, B. & Bruno, J.P (1713). Lexicon medicum Graeco-Latinum. Leipzig: F. Thomas
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Dunglison, R. (1856). Medical lexicon. A dictionary of medical science. (13th edition).Philadelphia: Blanchard and Lea.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 ^3,9 Schreger, C.H.Th.(1805). Synonymia anatomica. Synonymik der anatomischen Nomenclatur. Fürth: im Bureau für Literatur.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Siebenhaar, F.J. (1850). Terminologisches Wörterbuch der medicinischen Wissenschaften. (Zweite Auflage). Leipzig: Arnoldische Buchhandlung.
↑ ^5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 ^5,10 ^5,11 ^5,12 ^5,13 Fonahn, A. (1922). Arabic and Latin anatomical terminology. Chiefly from the Middle Ages. Kristiania: Jacob Dybwad.
↑ ^6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 Lewis, C.T. & Short, C. (1879). A Latin dictionary founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary. Oxford: Clarendon Press.
↑ ^7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 ^7,12 ^7,13 ^7,14 ^7,15 ^7,16 Liddell, H.G. & Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press.
↑ Sliosberg, A. (1975). Elsevier’s medical dictionary in five languages. English/American / French / Italian / Spanish and German. (2nd Edition). Amsterdam/Oxford/New York: Elsevier’s Scientific Publishing Company.
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ^9,6 Hyrtl, J. (1880). Onomatologia Anatomica. Geschichte und Kritik der anatomischen Sprache der Gegenwart. Wien: Wilhelm Braumüller. K.K. Hof- und Unversitätsbuchhändler.
↑ Palfijn, J. (1703) Anatomie, of ontleedkundige beschryving. Gent: Erfgenamen van Maximiliaen Graet..
↑ Raven, C.P. (1959). Anatomische atlas. Ten gebruike bij het onderwijs aan verplegenden en bij de opleiding voor eerste hulp bij ongelukken. Amsterdam: Scheltema & Holkema N.V.
↑ ^12,0 ^12,1 His, W. (1895). Die anatomische Nomenclatur. Nomina Anatomica. Der von der Anatomischen Gesellschaft auf ihrer IX. Versammlung in Basel angenommenen Namen. Leipzig: Verlag Veit & Comp.
↑ Kloosterhuis, G. (1965). Praktisch verklarend zakwoordenboek der geneeskunde (9de druk). Den Haag: Van Goor Zonen.
↑ ^14,0 ^14,1 Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme
↑ ^15,0 ^15,1 ^15,2 Koch, T., Berg, R., & Heinze, W. (1970). Lehrbuch der Veterinär-Anatomie.Band I. Bewegungsapparat. (2. Auflage). Jena: VEB Gustav Fischer Verlag.
↑ F. Paulsen, J. Waschke et al. (2011). Sobotta Atlas of Human Anatomy: General Anatomy and Musculoskeletal System. (15th edition). Munich: Elsevier GmbH.
↑ ^17,0 ^17,1 ^17,2 Triepel, H. (1910). Die anatomischen Namen. Ihre Ableitung und Aussprache. Mit einem Anhang: Biographische Notizen.(Dritte Auflage). Wiesbaden: Verlag J.F. Bergmann.
↑ ^18,0 ^18,1 Slijper, E.J. (1941). De voortbewegingsorganen. In J.E.W. Ihle (Red.), Leerboek der vergelijkende ontleedkunde van de vertebraten. Deel I. (2de druk). (pp.95-222). Utrecht: N.A. A. Oosthoek’s Uitgevers Mij.
↑ ^19,0 ^19,1 ^19,2 ^19,3 ^19,4 ^19,5 ^19,6 Kraus, L.A. (1844). Kritisch-etymologisches medicinisches Lexikon (Dritte Auflage). Göttingen: Verlag der Deuerlich- und Dieterichschen Buchhandlung.
↑ Anderson, D.M. (2000). Dorland’s illustrated medical dictionary (29ste uitgave). Philadelphia/London/Toronto/Montreal/Sydney/Tokyo: W.B. Saunders Company.
↑ Reys, J.H.O. & Reys, A.M. (1978). Beginselen der anatomie van het bewegingsapparaat. (8ste druk). Zutphen: B.V. W.J. Thieme & Cie.
↑ Kopsch, F. (1941). Die Nomina anatomica des Jahres 1895 (B.N.A.) nach der Buchstabenreihe geordnet und gegenübergestellt den Nomina anatomica des Jahres 1935 (I.N.A.) (3. Auflage). Leipzig: Georg Thieme Verlag.
↑ Donáth, T. & Crawford, G.C.N. (1969). Anatomical dictionary with nomenclature and explanatory notes. Oxford/London/Edinburgh/New York/Toronto/Syney/Paris/Braunschweig: Pergamon Press.
↑ Foster, F.D. (1891-1893). An illustrated medical dictionary. Being a dictionary of the technical terms used by writers on medicine and the collateral sciences, in the Latin, English, French, and German languages. New York: D. Appleton and Company.
↑ Triepel, H. (1908). Memorial on the anatomical nomenclature of the anatomical society. In A. Rose (Ed.), Medical Greek. Collection of papers on medical onomatology and a grammatical guide to learn modern Greek (pp. 176-193). New York: Peri Hellados publication office.

Skelet
schedel · wervelkolom · borstkas · borstbeen · schoudergordel · arm · bekkengordel · been bot · gewricht · botten van de mens

Dit artikel "Borstbeen" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Borstbeen.

This page exists already on Wikipedia.

Facebook Page

Follow us on Twitter !

Read or create/edit this page in another language[bewerken]

Borstbeen in English

[Castelli1713-1] Castelli, B. & Bruno, J.P (1713). Lexicon medicum Graeco-Latinum. Leipzig: F. Thomas

[Dunglison1856-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Dunglison, R. (1856). Medical lexicon. A dictionary of medical science. (13th edition).Philadelphia: Blanchard and Lea.

[Schreger1805-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 ^3,9 Schreger, C.H.Th.(1805). Synonymia anatomica. Synonymik der anatomischen Nomenclatur. Fürth: im Bureau für Literatur.

[Siebenhaar1850-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 Siebenhaar, F.J. (1850). Terminologisches Wörterbuch der medicinischen Wissenschaften. (Zweite Auflage). Leipzig: Arnoldische Buchhandlung.

[Fonahn1922-5] 5,00 ^5,01 ^5,02 ^5,03 ^5,04 ^5,05 ^5,06 ^5,07 ^5,08 ^5,09 ^5,10 ^5,11 ^5,12 ^5,13 Fonahn, A. (1922). Arabic and Latin anatomical terminology. Chiefly from the Middle Ages. Kristiania: Jacob Dybwad.

[Lewis_&_Short-6] 6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 Lewis, C.T. & Short, C. (1879). A Latin dictionary founded on Andrews' edition of Freund's Latin dictionary. Oxford: Clarendon Press.

[Liddell_&_Scott-7] 7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 ^7,12 ^7,13 ^7,14 ^7,15 ^7,16 Liddell, H.G. & Scott, R. (1940). A Greek-English Lexicon. revised and augmented throughout by Sir Henry Stuart Jones. with the assistance of. Roderick McKenzie. Oxford: Clarendon Press.

[Sliosberg1975-8] Sliosberg, A. (1975). Elsevier’s medical dictionary in five languages. English/American / French / Italian / Spanish and German. (2nd Edition). Amsterdam/Oxford/New York: Elsevier’s Scientific Publishing Company.

[Hyrtl1880-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ^9,6 Hyrtl, J. (1880). Onomatologia Anatomica. Geschichte und Kritik der anatomischen Sprache der Gegenwart. Wien: Wilhelm Braumüller. K.K. Hof- und Unversitätsbuchhändler.

[Palfijn1703-10] Palfijn, J. (1703) Anatomie, of ontleedkundige beschryving. Gent: Erfgenamen van Maximiliaen Graet..

[Raven1959-11] Raven, C.P. (1959). Anatomische atlas. Ten gebruike bij het onderwijs aan verplegenden en bij de opleiding voor eerste hulp bij ongelukken. Amsterdam: Scheltema & Holkema N.V.

[His-12] 12,0 ^12,1 His, W. (1895). Die anatomische Nomenclatur. Nomina Anatomica. Der von der Anatomischen Gesellschaft auf ihrer IX. Versammlung in Basel angenommenen Namen. Leipzig: Verlag Veit & Comp.

[Coëlho1965-13] Kloosterhuis, G. (1965). Praktisch verklarend zakwoordenboek der geneeskunde (9de druk). Den Haag: Van Goor Zonen.

[FCAT-14] 14,0 ^14,1 Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme

[Koch1970a-15] 15,0 ^15,1 ^15,2 Koch, T., Berg, R., & Heinze, W. (1970). Lehrbuch der Veterinär-Anatomie.Band I. Bewegungsapparat. (2. Auflage). Jena: VEB Gustav Fischer Verlag.

[Sobotta-16] F. Paulsen, J. Waschke et al. (2011). Sobotta Atlas of Human Anatomy: General Anatomy and Musculoskeletal System. (15th edition). Munich: Elsevier GmbH.

[Triepel1910b-17] 17,0 ^17,1 ^17,2 Triepel, H. (1910). Die anatomischen Namen. Ihre Ableitung und Aussprache. Mit einem Anhang: Biographische Notizen.(Dritte Auflage). Wiesbaden: Verlag J.F. Bergmann.

[Slijper1941a-18] 18,0 ^18,1 Slijper, E.J. (1941). De voortbewegingsorganen. In J.E.W. Ihle (Red.), Leerboek der vergelijkende ontleedkunde van de vertebraten. Deel I. (2de druk). (pp.95-222). Utrecht: N.A. A. Oosthoek’s Uitgevers Mij.

[Kraus-19] 19,0 ^19,1 ^19,2 ^19,3 ^19,4 ^19,5 ^19,6 Kraus, L.A. (1844). Kritisch-etymologisches medicinisches Lexikon (Dritte Auflage). Göttingen: Verlag der Deuerlich- und Dieterichschen Buchhandlung.

[Dorland-20] Anderson, D.M. (2000). Dorland’s illustrated medical dictionary (29ste uitgave). Philadelphia/London/Toronto/Montreal/Sydney/Tokyo: W.B. Saunders Company.

[Reys1978-21] Reys, J.H.O. & Reys, A.M. (1978). Beginselen der anatomie van het bewegingsapparaat. (8ste druk). Zutphen: B.V. W.J. Thieme & Cie.

[Kopsch-22] Kopsch, F. (1941). Die Nomina anatomica des Jahres 1895 (B.N.A.) nach der Buchstabenreihe geordnet und gegenübergestellt den Nomina anatomica des Jahres 1935 (I.N.A.) (3. Auflage). Leipzig: Georg Thieme Verlag.

[Donáth1969-23] Donáth, T. & Crawford, G.C.N. (1969). Anatomical dictionary with nomenclature and explanatory notes. Oxford/London/Edinburgh/New York/Toronto/Syney/Paris/Braunschweig: Pergamon Press.

[Foster1891-24] Foster, F.D. (1891-1893). An illustrated medical dictionary. Being a dictionary of the technical terms used by writers on medicine and the collateral sciences, in the Latin, English, French, and German languages. New York: D. Appleton and Company.

[Triepel1908-25] Triepel, H. (1908). Memorial on the anatomical nomenclature of the anatomical society. In A. Rose (Ed.), Medical Greek. Collection of papers on medical onomatology and a grammatical guide to learn modern Greek (pp. 176-193). New York: Peri Hellados publication office.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]