Coen Free
Geplaatst: 06-01-2019  Dit artikel is geheel of gedeeltelijk overgenomen uit andere bronnen
Het is mogelijk dat de tekst met toestemming van de auteur of van een andere bron gekopieerd is, maar dat dit niet duidelijk gemaakt is bij het aanmaken van dit artikel. Indien dit het geval is, kaart dit dan a.u.b. aan op de overlegpagina van dit artikel en op de betreffende beoordelingslijst. Als je een auteursrechtvrije invulling voor deze pagina weet, aarzel dan vooral niet en vervang deze tekst door jouw bijdrage. Vergeet dit dan niet te melden op de beoordelingslijst. Pas als het artikel volledig is herschreven of de auteursrechtensituatie is opgehelderd kan dit sjabloon verwijderd worden. Geef dit aan op de lijst door het toevoegen van de reden. |
Coen Free (’s-Hertogenbosch, 12 juni 1945 - aldaar, 24 april 2017). Tussen 1990 en 2013 was Free voorzitter van het College van bestuur van het Koning Willem I College in ’s-Hertogenbosch. Hij wordt gezien als een onderwijsvernieuwer in het Nederlandse beroepsonderwijs.
Jeugd en opleiding[bewerken]
Coen Free groeit op in een katholiek Bosch milieu. Zijn vader was een initiatiefrijk burgermilitair, in 1948 betrokken bij de oprichting van de Nationale Reserve. De proactieve levenshouding van pa Free is welbesteed aan de ambitieuze en ijverige Coen. Als goed zingend koorknaapje kon hij hogerop naar Schola Cantorum, het kathedrale koor van de Sint-Jan. Hij greep zijn kans.
Free volgde onderwijs aan de ulo en de hbs. Daarna behaalde hij zijn MO-A en B-acte en ging door met een doctoraalstudie aan de toenmalige Katholieke Hogeschool in Tilburg. Voor hij besloot het onderwijs in te gaan werkte hij enige tijd bij Malmberg, in die dagen uitgever van Okki en Taptoe. Hij vervulde een belangrijk deel van zijn militaire dienstplicht in de Koning Willem I kazerne, een complex dat in zijn leven als algemeen directeur van het Koning Willem I College nog een belangrijke rol zou gaan spelen.
Leraar Reeburgmavo[bewerken]
Na zijn baan bij uitgeverij Malmberg werd hij leraar Nederlands aan de Reeburgmavo in Vught. Coen Free was geen doorsneeleraar. Om zijn lessen te verlevendigen ging hij met de leerlingen op bezoek bij bekende schrijvers en cabaretiers uit die tijd. Het begon met een bezoekje aan Toon Kortooms. Daarna volgden Simon Carmiggelt, Toon Hermans, Jan Bomans – de broer van Godfried Bomans, die bezig was met het schrijven van een biografie over zijn overleden broer – en A. den Doolaard.
Zo ontstond De literaire snufferd, een scholierenmagazine op basis van een levensechte kennismaking met de wereld van literatuur en cabaret. Leerlingen bespraken teksten, interviewden de hoofdpersoon en ontvingen ze op school. Op die wijze raakte Coen bevriend met cabaretier Seth Gaaikema (1939-2014).
Tweede kansonderwijs[bewerken]
In 1984 werd Coen Free adjunct-directeur van de Dag-Avond MEAO. De school groeide in de jaren uit tot een van de grootste en meest innovatieve dagavondscholen van Nederland, met name dankzij het enthousiaste, door Free samengestelde docententeam.
Met zijn voorganger directeur Theo Eerden zette Free een plan op, gericht op een verbeterde uitgangspositie voor vrouwen in het onderwijs: vrouwen zaten op de recent opgerichte moedermavo en wilden graag verder studeren op het meao, omdat ze wilden herintreden. Zij hadden de wens om dit overdag te doen en niet ’s avonds. Om die reden startte de eerste dag-MEAO voor volwassenen in Nederland als vorm van tweede kansonderwijs. Na het overlijden van Theo Eerden werd Free directeur en zijn collega, Yvonne Moerman, van origine lerares Engels, adjunct-directeur. Samen groeiden ze uit tot een ijzersterke ’tandem’ die lang zou stand houden.
MBO-fusie[bewerken]
Eind jaren ’80 startte de SVM-operatie of Sectorale Vernieuwing van het Middelbaar Beroepsonderwijs. Scholen voor voltijds middelbaar beroepsonderwijs (mbo) van verschillende soorten moesten fuseren. De toenmalige wethouder van onderwijs in ‘s-Hertogenbosch, Cees Tetteroo (1945-2012), en Leo Kokhuis (1944-2018), gemeentesecretaris en voorzitter van het schoolbestuur van de Economische School (MEAO en MDS) wilden een sterk mbo. Ze betrokken niet alleen de dagscholen, meao, mts, mds, mdgo, maar ook de Dag-avond MEAO en de Streekschool bij de fusie. Beide scholen verzorgden deeltijdonderwijs. Zo werd de kiem gelegd voor een allround ROC.
In december 1989 werd Coen Free benoemd tot voortrekker en voorzitter van de Centrale directie van het fusie-instituut, MBO-College ’s-Hertogenbosch, voorloopster van het Koning Willem I College.
Community college[bewerken]
Free was gecharmeerd van de aanpak van de Amerikaanse community colleges. In 1991 bracht hij zijn eerste bezoek aan Amerika. Hij kwam terug met vier A4tjes over competenties. Welke competenties heb je nodig waren om goed te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt? In het bedrijfsleven was dat eveneens al een thema en Free vond het een interessant idee voor het mbo. Het idee was het starre systeem van eindtermen, waar ook vanuit het bedrijfsleven zelf veel oppositie tegen was, te vervangen door een systeem van dynamische competenties.
In maart 1992 bezocht hij met zijn managementteam het College of Du Page in Glen Ellyn, nabij Chicago in de staat Illinois. Daar legde Free met zijn management de basis voor een ‘community college’ op Nederlandse leest. Uiteindelijk kreeg het Koning Willem I College haar eigen theater, fitnesscentrum, studiefaciliteiten voor topsporters en Open leercentrum. De jaarlijkse communitydag met nostalgische kermis symboliseerde de open houding van het ‘Bossche community college’. Vanzelfsprekend deed de school mee aan businessclubs, ondernemersverenigingen en andere regionale netwerken, in de jaren ’90 nog een noviteit.
Free deed meer met zijn Amerikaanse ervaringen. De voor Nederland kenmerkende leerlingonvriendelijke ‘kantine’ werd vervangen door een ‘restaurant’, een ‘klassiek’ grand café, een trendy colahoek, een terrasgedeelte met parasols en rieten meubels. Klap op de vuurpijl werd het zitje met inpandige vijver, een prieeltje.
Wat Free en Yvonne Moerman met name enthousiast maakte waren de speciale tweejarige programma’s op een community college ter voorbereiding op de universiteit. Studenten kunnen zo hun vierjarige universitaire vervolgstudie verkorten tot twee jaar!
Consortium voor Innovatie[bewerken]
Coen Free heeft veel invloed gehad op het middelbaar beroepsonderwijs in Nederland en in ’s-Hertogenbosch in het bijzonder. Hij stond aan de basis van de oprichting van het Nederlandse Consortium voor Innovatie (CVI), als zusterorganisatie van de invloedrijke Amerikaanse League for Innovation. Doel: meer mogelijkheden voor studenten en cursisten in het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie door het bevorderen van onderwijskundige experimenten en vernieuwing. Informatietechnologie was daarbij de motor.
De oprichters van het CVI waren Coen Free, MBO-College ’s-Hertogenbosch; Hans Kempers, Twents MBO-College; Klaas Koops, Friesland College; Hans van Nieuwkerk, Tinbergen College; Fred Remmers, Midveld College; Bob van de Ven, Educatief Centrum en Haye van der Werf, Alkwaard College.
Kazerne als campus[bewerken]
In 1995 koos het nieuwgevormde ROC Koning Willem I College voor de oude kazerne. ‘Die Coen, hij is wat in de war’, mompelde menigeen. Maar Free had ook bondgenoten. De Rijksmonumentendienst, de gemeente ’s-Hertogenbosch en het Ministerie van Defensie wilden het monumentale kazernecomplex graag behouden. Hun prangende vraag was: ‘Hoe vind je een geschikte en rendabele nieuwe bestemming?’ Free gaf het antwoord.
De voormalige kazerne bestond uit een verzameling monumentale gebouwen, gegroepeerd rond een indrukwekkend carré, heel solide en sfeervol. En… heel geschikt als schoolcampus. Een complex, opgezet in paviljoenbouw, bleek bijna gebouwd te zijn voor ‘schooltjes in de school’. De slaapzalen in de oorspronkelijke indeling met een afmeting van gemiddeld 50 m2 leenden zich uitstekend voor klassikaal onderwijs.
Ter gelegenheid van Free’s afscheid in 2013 schreef de toenmalig voorzitter van de MBO-raad, Jan van Zijl over Free en diens keuze voor een oude kazerne als hoofdcampus: ‘Dit uitzonderlijke type is altijd hongerig naar het nieuwe; is tegendraads waar nodig en zwemt als een zalm bij voorkeur tegen de stroom in. Alleen dit type krijgt bij een afgeschreven kazerne visioenen van een mbo-campus naar het model van een Amerikaans community college’.
School voor de Toekomst[bewerken]
In 1995 bracht Free, samen met rechterhand Yvonne Moerman een werkbezoek aan de Maricopa Colleges te Phoenix (Arizona), Superstition Mountain. Daar ontstond het idee een ‘school voor de toekomst’. Een nieuwe manier van leren stond daarbij voorop, met een belangrijke rol voor nieuwe media. De docent moest de zelfstandig werkende student helpen zijn weg te vinden in zijn zoektocht naar kennis. Het gebouw School voor de Toekomst, geopend in januari 1999, werd in zijn verschijningsvorm de metafoor van een onderwijsconcept. Free hierover: ‘Deze black box, de naam en vorm zijn geen toeval, want hier ligt onze kennis opgeslagen. Het is de kraamkamer van de leerprocessen binnen het Koning Willem I College, zogezegd, de linker- en rechter hersenhelft: het analytisch denkwerk aan de ene kant, creativiteit en meervoudige intelligenties aan de andere kant. Gebundelde professionaliteit van onderzoek , ontwikkeling en uitvoering van innovatieve, betekenisvolle leerprocessen in een eigentijdse, dynamische leer- en werkomgeving.’
In 1999 ontmoetten Coen Free en Yvonne Moerman Edward de Bono, bedenker van creatieve denktechnieken zoals De zes denkhoeden en Lateraal denken. De Bono wilde aandacht voor ‘denken’, een basisvaardigheid voor het onderwijs. Coen Free en Yvonne Moerman zouden denkvaardigheden een plek geven in het opleidingsprogramma van het Koning
Onderwijsvisie[bewerken]
Gedurende zijn onderwijsloopbaan liet Free zich leiden door enkele hoofdgedachten. Een school staat middenin de gemeenschap en moet zich actief inlaten met stad en regio. ‘De school moet de ramen openzetten’ stelde Free in 1990, toen de gedachte van een onderwijspionier.
Free vond het fundamenteel verkeerd dat kinderen in Nederland al op 12-jarige leeftijd een schoolkeuze moeten maken, bepalend voor de rest van hun leven. Bij zijn afscheid als algemeen directeur van het Koning Willem I College in juni 2013 stelde hij: ‘Hoe vroeger de keuze, hoe meer het sociale milieu meeweegt en hoe minder de aanwezige talenten en eigen prestaties de kans krijgen een rol te stelen. Het is beter om de kinderen tot zestien of achttien jaar veel breder op te leiden, en pas daarna een keuze te laten maken.’
Finland en Amerika zijn lichtende voorbeelden. Daar kies je pas op je achttiende voor vervolgonderwijs, gericht op een beroep of loopbaan. Free liet zich regelmatig positief uit voor de Middenschool, in 1975 ontworpen door Jos van Kemenade, toen minister van Onderwijs. In zijn laatste boek Crealucion (2016) stelt Free: ‘Creëer een onderwijsstelsel dat het menselijk brein ondersteunt!’ Geef kinderen de ruimte voor talentontwikkeling en hun creativiteit.
Actief in ‘s-Hertogenbosch[bewerken]
Op Aswoensdag 1996 ontving Coen Free de 'Moeder Truus Poffer' voor zijn verdiensten op cultureel en sociaal-maatschappelijk gebied voor ‘s-Hertogenbosch. Zo was hij lange tijd voorzitter van de jury van het jaarlijks Kwèkfestijn. De ‘moeder Truus Poffer’ is een onderscheiding die jaarlijks na carnaval wordt uitgereikt door De Kikvorschen. Coen Free was zo een ‘beroemde’ Bosschenaar; in 1999 werd hij benoemd tot ‘Bosschenaar van het jaar.’
Als geboren en getogen Bosschenaar was Free lid van de lokale politieke raadsgroepering Knillis en was hij adviseur van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Daardoor was hij nauw betrokken bij tal van (historische) ontwikkelingen in de stad. In 2006 werd Coen Free onderscheiden als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
Free was een echte ‘familyman’. Hij was 46 jaar getrouwd met Ted en had twee kinderen, Maarten en Marie-Louise. In zijn pleidooien voor ‘gedroomd onderwijs’ verwees hij graag naar zijn kleinkinderen, Floris en Evi. Free ontpopte zich ook tot een vaardig schrijver van boeken en publicaties over de geschiedenis van zijn stad en over ontwikkelingen in het onderwijs. Bij zijn afscheid als algemeen directeur van het Koning Willem I College in juni 2013 kreeg hij uit handen van burgemeester Rombouts de culturele stadspenning van ’s-Hertogenbosch uitgereikt.
Free was ook een aantal jaren voorzitter van de Raad van Commissarissen van Taleninstituut Regina Coeli, de Nonnen van Vught.
Boschlogie[bewerken]
De Bossche Dag-AvondMEAO moest aan het einde van de jaren ’90 opboksen tegen de concurrentie van het reguliere meao-onderwijs. Coen Free en zijn adjunct-directeur, Yvonne Moerman zochten naar mogelijkheden om zich te onderscheiden. Ze hadden in ieder geval de beschikking over een markant eigen gebouw in het Nachtegaalslaantje, opmerkelijk, want daarmee was het de eerste school voor volwassenen in Nederland met een eigen gebouw
Maar er was meer nodig. Coen Free vertelt: ‘Een andere mogelijkheid om ons te onderscheiden zagen we in een speciale, laagdrempelige en betaalbare vrijetijdscursus voor volwassenen, met enthousiaste, bekwame inleiders op het gebied van Bossche cultuurhistorie, als geste naar de Bossche samenleving. Het moest een mengeling worden van theorie en praktisch, aanschouwelijk onderwijs. Kortom, uniek voor Nederland, wat betreft inhoud als aanpak’. Zo ontstond in het Nachtegaalslaantje het idee voor een cursus over de stad ’s-Hertogenbosch, Boschlogie. Free werkte het idee verder uit met de Bosschenaren Peter Jan van der Heijden (1947-1999) en Nort Lammers. In het jaar 2018, jaargang 29, studeerde de 3000ste Boschloog af. Het idee van de cursus kreeg inmiddels navolging in andere steden zoals Gouda, Utrecht en Venlo.
Nalatenschap[bewerken]
In november 2016 hield Coen Free zijn laatste openbaar college. Hij presenteerde zijn Crealucion, één groot pleidooi voor aandacht voor creativiteit in het onderwijs. In Crealucion onderbouwt Free hoe we ons onderwijs kunnen veranderen, zodat àlle kinderen de kans krijgen zich te ontplooien. En hoe we creatieve denkvaardigheid kunnen bevorderen, ten dienste van onze samenleving.
Free stelt onder meer: ‘We geven onze kinderen de kans niet zich te ontwikkelen. Daarnaast is ons onderwijs eenzijdig gericht op het ontwikkelen van kritische en logische denkvaardigheid en ingericht op de tegenstellingen goed-fout, winnen-verliezen en slim-dom. Het leidt op welhaast natuurlijke wijze tot een zogenoemde statische mindset. Terwijl ons tijdperk schreeuwt om creatieve denkvaardigheid en een groei-mindset. Onderwijzen zonder besef van hoe ons brein leert, is als het ontwerpen van een handschoen zonder te weten hoe een hand er uit ziet. De grote denker Einstein heeft ooit gezegd: ‘In principe is elk kind een genie-in-de-dop. Maar als een vis wordt beoordeeld op zijn vermogen om in bomen te klimmen zal hij zichzelf als een mislukking beschouwen’.
Bibliografie[bewerken]
- Dit gaat nooit meer voorbij : Bossche popmuziek en literatuur in de sixties : autoriteiten, indorockers, vetkuiven, artistiekelingen, schrijvers en dichters in een katholieke provinciestad 1959-1969 / Coen Free 2010 Uitgever: Koning Willem I College|School voor de Toekomst
- De boom der kennis : triptiek over het oude en nieuwe leren : van oude Grieken via Renaissance naar 21e eeuw Coen Free: uitgever: School van de Toekomst, ‘s-Hertogenbosch
- Onderwijs wordt weer mensenwerk : het leren in de kenniseconomie van de 21e eeuw : een essay / Coen Free, 1998, ‘s-Hertogenbosch : School voor de Toekomst, Mathias Wolff-reeks ;
- Willem van Oranje, 's-Hertogenbosch en de dichter van het Wilhelmus, 1997 Heinen, Reeks: ’s-Hertogenboek, 12 's-Hertogenboek
- Tachtigjarige oorlog, Nationale hymnes, Het Wilhelmus (Marnix van St-Aldegonde); Den Bosch (stad), 1544-1579; 1500-1600
- Luister naar de tranen : de Tweede Wereldoorlog in Bossche verhalen, gedichten, herinneringen / verzen, ingeleid door Coen Free, 1995, ‘s-Hertogenbosch : Heinen, Reeks: 's-Hertogenboek ; 11
- Zoete lief, oorzaak veler plagen : de 80 beste, mooiste, merkwaardigste -en nog enige- Bossche stadsgedichten, bloemlezing verzameld en ingeleid door Coen Free, 's-Hertogenbosch : Heinen, Reeks: 's-Hertogenboek ; 10
- Negen schoten met grof canon : Bossche oorlogsdagboeken, 1629, 1794, 1944 / verzameld en ingeleid door Coen Free, 's-Hertogenbosch: Heinen, 's-Hertogenboek 9,
- Dat gaat er Bosch aan toe : Bossche verhalen en anekdotes, verzameld door Coen Free, 's-Hertogenbosch : Heinen, 's-Hertogenboek 8,
- Dat gaat naar Den Bosch toe : schrijvers vertellen over een reis naar of in Den Bosch, bloemlezing samengesteld en ingeleid door Coen Free. 1991, 's-Hertogenbosch : Heinen, ’s-Hertogenboek, 7
- Vlack in mijn oogh seyde Leckerbeetjen : waerachtighe historie ende verhael van den Slagh van Leckerbeetjen teghens den heere van Breauté voorgevallen op de Vughter-Heyde omtrent 's-Hertogenbossche den 5 february 1600, proza en poëzie verzameld en ingeleid door Coen Free, ’s-Hertogenbosch, Heinen, ’s-Hertogenboek 6
- Ge kunt me nog meer vertelle... / [red.] Paul Kriele, auteurs: Coen Free, Paul Kriele, 1989, ’s-Hertogenbosch, Mosmans
- Één Bosschenaar geldt meer dan tien Gelderschen, bloemlezing uit Bossche legenden en verhalen van F.M.A. Arnolds, samengesteld en ingeleid door Coen Free
- Voor 'Brabants Vryheyd' : Patriotten in Staats-Brabant, onder red. van Gerard Rooijakkers, Annemiek van der Veen, Harry de Wit, Stichting Brabantse Regionale Beoefening, Uitgegeven naar aanleiding van de studiedag 'Patriotten in Staats-Brabant' die op 23 mei 1987 werd georganiseerd door de Historische Vereniging Brabant
- Te wapen! Op! Daar rolt de trom : belevenissen der eerste compagnie van het eerste marschbataljon uit de vesting 's-Hertogenbosch tijdens den tiendaagschen veldtocht in 1831 / proza en poëzie verz. en ingel. door Coen Free ; met een bijdrage van Nik de Vries, 1988, 's-Hertogenbosch, Heinen, Reeks: 's-Hertogenboek ; 4
- De verschriklyke plundering te 's Bosch voorgevallen in de nagten tusschen den 8., 9. en 10. november in den jaare 1787, proza en poëzie / verzameld en toegelicht door Coen Free, 1987 ‘: 's-Hertogenbosch : Heinen, 's-Hertogenboek ; 3
- Verzet begint met woorden : een bundel Bossche strijdpoëzie, verzameld en toegelicht door Coen Free en Nik de Vries, 1986, 's-Hertogenbosch : Heinen, Reeks: 's-Hertogenboek 2
- 's-Hertogenboek / verzameld en toegelicht door Coen Free en Nik de Vries, ’s-Hertogenboek I, 1985-1997, 's-Hertogenbosch : Heinen,
- ’s-Hertogenboek, Coen Free, Een bundel Bossche poëzie, 1985, ’s-Hertogenbosch, Heinen. Uitgave ter gelegenheid van het 800-jarig bestaan van 's-Hertogenbosch
- Den Bosch bedwongen : zegesang ter eere van Frederick Hendrick, door Joost van den Vondel inleiding: Coen Free: 1979, 's-Hertogenbosch : Distel.
Bronnen[bewerken]
I’m free, vriendenbundel bij het afscheid van Coen Free van het Koning Willem I College, juni 2013, onder redactie van Frans van Gaal en Hans van Kasteren: uitgave Koning Willem I College ’s-Hertogenbosch 2013
Coen Free, onderwijsbiografie, door Annick Cornielje,Tessa van Velzen, Fons van Wieringen, uitgave Onderwijsmuseum Dordrecht 2014
De Boschloog, 25 jaar geschiedenis van Boschlogie, onder redactie van Frans van Gaal (hoofdredacteur), Jacques Biemans, Ton Graus en Annemarie Verschoof, uitgave werkgroep Boschlogie ’s-Hertogenbosch 2015
https://komenskypost.nl/?p=1593
Links[bewerken]
- bossche-encyclopedie
- boschlogie
- bij-het-overlijden-van-coen-free mbo today
- familiegeschiedenisvanwieringen.nl/assets/files/1347/geschiedenis_beroepsonderwijs_coen_free.pdf geschiedenis_beroepsonderwijs_coen_free
- hartstochtelijk-onderwijsvernieuwer-die-streed-tegen-sociale-ongelijkheid Volkskrant
Dit artikel "Coen Free" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Coen Free.
