Cultuursmakers

KnipoogDag

Cultuursmakers, de vroegere Vlaamse Toeristenbond, is een sociaal-culturele vereniging waar groepen vrijwilligers gevarieerde culturele activiteiten organiseren. Die activiteiten gaan van lezingen, reportages, fototentoonstellingen, concerten, toneelvoorstellingen, theaterbezoeken en stand-upcomedy tot quizzen, cursussen, gegidste wandelingen, tentoonstellingsbezoeken, stadsverkenningen, daguitstappen, en meerdaagse trips.

Feestjaar[bewerken]

2022 is een speciaal jaar voor Cultuursmakers. Op 29 januari 1922 werd VTB, de Vlaamse Toeristenbond, opgericht. Generaties Vlamingen konden dankzij VTB, en later vtbKultuur, kennismaken met cultuur en toerisme in Vlaanderen en ver daarbuiten.

De vereniging is ondertussen een eeuw oud en vierde dit met enkele extra's doorheen het feestjaar. Op 29 januari 2022, precies op de 100ste verjaardag van de vereniging, gaven ze zichzelf een nieuwe naam: Cultuursmakers.

Om het feestjaar extra te vieren bedacht Cultuursmakers grote en extra evenementen. Zo trekt de Cultuurcaravaan met twee gepimpte feestcaravannetjes in 2022 door Vlaanderen, een internationale cartoonwedstrijd met daarna een expo met de beste cartoons werd op poten gezet, een tournee van stand-up comedian Piv Huvluv over het verenigingsleven gaat rond, etc. Het grootste evenement op de planning is de expo 'Op stap met de VTB, 100 jaar cultuurtoerisme'. Deze vindt plaats van 22/06/2022 tot 02/09/2022 in het Zuiderpershuis in Antwerpen.

De KnipoogDag, het jaarlijks stadsfestival van Cultuursmakers, gaat in 2022 door in Antwerpen, waar het in 1922 allemaal begon. De KnipoogDag is gevuld met gegidste wandelingen, lokaal eten en een feest. Alle vrijwilligersgroepen en hun leden worden uitgenodigd om samen van cultuur te genieten.

Historie[bewerken]

Cultuursmakers bestaat sinds 1922 en krijgt steun van de Vlaamse Gemeenschap. Het begon allemaal met een klein berichtje in De Standaard van 4 juni 1921, een oproep om een Vlaamse Toeristenbond op te richten. Frits Henderickx, Chris de Does en Stan Leurs willenal lang een vereniging oprichten die Vlamingen hun eigen streek en land moet laten ontdekken. Cultuur en toerisme zijn in die tijd nog voor de happy few en daar willen ze verandering in brengen. Op 29 januari 1922 is de stichting met 1117 leden een feit.

Een Vlaamse Toeristenbond dus … maar wat betekent toerisme in de jaren 1920? De term was nog niet ingeburgerd. De vereniging geeft er mee betekenis aan en gaat van meet af aan voor een brede invulling: fiets- wandel- en kampeerclubs worden opgericht, er komen acties voor natuur- en stedenschoon en voor de uitbouw van folklore. Na een jaar is het ledental al gegroeid tot meer dan 5000 en het zou maar acht jaar duren vooraleer VTB haar 100.000ste lid kende.

In 1926 wordt het eerste kantoor gekocht, op de Paardenmarkt in Antwerpen. Hier blijft het bondssecretariaat tot de verhuis in 1938 naar de Sint-Jacobsmarkt. Ook het bestuur krijgt vanaf dan zijn vaste vorm, met Stan Leurs en Jozef van Overstraeten als spreekbuizen.

Vele dochterorganisaties[bewerken]

VTB zet die eerste jaren heel wat dochterorganisaties op de wereld, die elk een deel van die brede term ‘toerisme’ verder uitbouwen.

De Vlaamse Kampeertoeristen
De Vlaamse Automobielen, later Vlaamse Automobilistenbond, VAB
De Vlaamse Vereniging voor Watersport
En zelfs de allereerste Vereniging voor Vreemdelingenverkeer

Het tijdschrift De Toerist is vanaf 1922 hét centrale communicatie- en bindmiddel van de vereniging. 60 jaar lang bestond dit tijdsschrift.

Van oorlogsjaren tot succesjaren[bewerken]

Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, staat de vereniging stevig in haar schoenen, ook al ziet de toekomst er somber uit. De vereniging past zich aan de nieuwe omstandigheden aan en zet haar werking verder tijdens de oorlog. Buitenlandse bondsreizen worden binnenlandse uitstappen en ondanks de papierschaarste slaagt men er in om het bondstijdschrift op enkele nummers na verder uit te geven.

VTB-VAB (naam sinds 1940, toen VTB en VAB beslisten om hun werking samen te voegen) wordt in de decennia na de oorlog een van dé belangrijkste Vlaamse culturele verenigingen. Lokale vertegenwoordigers zetten zich in voor het volk en zetten de vereniging mee op de kaart, tot in de kleinste Vlaamse dorpen. VTB richt mee het toeristische landschap in met uitkijktorens, wandelborden, zitbanken, oriëntatietafels, toeristische infoborden, monumentenbordjes ... je vindt ze nu nog steeds terug. In de jaren 1950 publiceert de vereniging haar eerste Gids voor Vlaanderen. Die gids is een echte toeristische encyclopedie van Vlaanderen en wordt in de volgende jaren aangevuld met honderden uitgaves en wandel- en fietsboekjes.

VTB bestaat voornamelijk door haar lokale groepen. VTB is altijd al een organisatie geweest waar deze themagroepen een enorme vrijheid krijgen om zelf initiatieven te nemen. Het kantoor behoudt het overzicht, maar de lokale groepen doen het echte werk. Deze groepen voorzien een aanbod van activiteiten: reisreportages, uitstappen, bezoeken ... Ook de lokale wandelafdelingen en dia- en fotoclubs worden populair.

In 1952, organiseert VTB haar eerste Salon voor de Humor, een springplank voor een opkomende generatie van cartoonisten met o.m. Jef Nys, Pil, Marc Sleen en Willy Vandersteen.

En dan zijn er ook de reizen: eerst vooral bondsreizen, later ook een explosie van privéreizen. Van Kortrijk tot Hasselt opent VTB reiskantoren. Zeer veel Vlamingen ondernamen hun eerste reizen dankzij VTB. De reizen van de organisatie breidden steeds uit. Eerst binnen Europa en vanaf de jaren 1970 ontdekte VTB ook andere continenten. VTB was de eerste vereniging die met groepen naar Azië reisde. Jarenlang was Sri Lanka een topbestemming.

Grote veranderingen[bewerken]

Toerisme verandert vanaf de jaren 1960: de auto maakt een stevige opmars. VAB richt in 1969 ’Wacht op de Weg’ op. Binnen de vereniging VTB-VAB leidde die evolutie tot een grote verandering in de structuur. De organisatie wordt in 1985 gesplitst in 3 takken: VTB Reizen, de commerciële tak VAB met de pechverhelping en rijscholen en VTB vzw die de culturele activiteiten voor haar rekening neemt.

In de volgende jaren ontwikkelt de vzw zich verder op eigen houtje, rekening houdend met de maatschappelijke tendensen. Met het project ‘Langs Vlaamse wegen‘ trekt VTB vzw langs heel wat steden en gemeenten. Via de gekende naambordjes laat ze ook duidelijke sporen na bij heel wat lokale bezienswaardigheden. VTB vzw evolueert meer en meer van een toeristenbond naar een culturele vereniging. In 2008 wordt de naam dan ook veranderd in vtbKultuur.

Op 29 januari 2022, precies op haar honderdste verjaardag, kreeg de vereniging een nieuwe naam: Cultuursmakers. Cultuursmakers zegt helemaal waar de vereniging voor staat: mensen en cultuur bij elkaar brengen.