Dhiney ramos
Dhiney Ramos groeit op, op het platteland van Brazilië. Maar dat is niet de plek waar hij thuishoort. Waar wel? Een tocht op de bonnefooi naar Europa leert het hem ontdekken.
Tribune 1 april 1978. Met broers, vader en moeder kijkt Dhiney Ramos – 12 jaar oud dan – op televisie naar het Braziliaans elftal. De Goddelijke Kanaries zijn in voorbereiding op het wereldkampioenschap dat twee maanden later in Argentinië zal worden gehouden. Brazilië oefent in en tegen Frankrijk. In het Parc des Princes in Parijs winnen de Fransen door een doelpunt van Michel Platini (1-0). Dhiney heeft geen oog voor de wedstrijd. Hij ziet slechts landgenoten, die met de groengeel Braziliaanse vlag zwaaien op de tribunes. ,,Dáár zijn, in een ander land. Dát is wat ik wil. Mijn eigen plek zoeken op deze wereld. Die is niet hier, op het platteland van Brazilië. Dat was vanaf dat moment de enige zekerheid in mijn leven. Dat ik wist dat ik ergens anders thuishoorde.’’
Wedstrijden van het Braziliaans elftal heeft hij dan al vaak gespeeld. Zijn eigen wedstrijden, in zijn eigen stadion. In z’n eigen stad. De kleine Dhiney is een eigenzinnig kind, verzint zijn eigen spelletjes, creëert zijn eigen wereld. Letterlijk, met huisjes van klei. Gedetailleerd. Een gemetselde muur moet ook in kleivorm een gemetselde muur lijken. Buurvrouw is naaister. Haar gaar klosjes komen prima van pas om een rioolstelsel aan te leggen in z’n eigen stad van klei. Een stad waarin een voetbalstadion niet ontbreekt. Dhiney verzint er zelf z’n wedstrijden. Zoals zijn fantasie allerlei verhalen in en rond de eigen stad voortbrengt. Als de buurtkinderen willen spelen, moet eerst Dhiney komen. Hij verzint welk avontuur er dit keer beleefd gaat worden, welke draai het leven nu weer neemt in de stad en veel verder weg. Met de tv-buizen van buurman – televisiereparateur – als ruimteschip gaan de reizen naar Mars en Jupiter. De buurtkinderen gaan op safari in Afrika, onderzoeken de piramides in Egypte. ,,De kinderen speelden de verhalen die ik verzon.’’ Kust Het is juni en de wintervakantie is daar. Een vakantie waarnaar is uitgekeken. Dhiney mag mee op de vrachtwagen van zijn zwager. Vanuit het binnenland van Brazilië naar de kust. ,,Ik ga voor het eerst de zee en het strand zien.’’
Moeder zal hem wekken, de volgende morgen. Heel vroeg, want zwager en Dhiney zullen vertrekken nog voor de zon op komt. ,,De volgende morgen werd ik wakker. Van zonnestralen die door een spleet tussen de gordijnen vielen… Moeder vond me te jong voor de reis, had me bewust niet gewekt. ’’ Dhiney spreekt geen woord met haar, die dagen. ,,Woest was ik. Maar die woede heb ik verder niet geuit. Ik heb de boosheid getemperd. Moeder bepaalt tenslotte in Brazilië. Blijkbaar ben ik er nog niet klaar voor, heb ik gedacht. ’’ Moeder bepaalt in Brazilië. Ook de moeder van zijn vriendin, met wie Dhiney op zijn 21e langs de kust van stad naar stad wil trekken. Na de diensttijd runt hij dan met zijn broer al zo’n twee jaar een lunchroom. ,,Haar moeder dwarsboomde ons plan om langs de kust te trekken. Opnieuw een streep door een reis die ik me voorgenomen had.’’
Vertrek Als ik nu niet weg ga, gebeurt het niet meer, is het doembeeld dat steeds vaker opdoemt. Het is tijd om zijn aandeel in de lunchroom te verkopen, tijd om op pad te gaan. Contact met een voormalige, naar Californië geëmigreerde leraar biedt een uitweg. Dhiney kan er terecht in zijn appartement. En langs de stranden en boulevards daar zijn genoeg baantjes te vinden om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien. ,,In de Verenigde Staten zou ik Engels kunnen leren. Altijd handig. Er was een probleem, bleek toen ik op het reisbureau een reis naar Californië wilde boeken. Ik had een visum nodig en dat kostte tijd.’’ Een reis naar Europa kende die bezwaren niet. En was in de aanbieding op het reisbureau. Een vlucht naar Madrid, voor de helft van de normale prijs. ,,Ik ging heen voor een ticket naar de VS, kwam terug met een vlucht voor Europa. Met Londen als einddoel. Om daar Engels te leren.’’
Vertrek is over twaalf dagen. Twaalf dagen waarin hij zijn moeder met een handdoek ziet lopen. ,,Een zakdoek was te klein voor haar tranen. Ze ontweek me.’’
350 dollar en heel veel moed. Het is de bagage waarmee Dhiney Ramos in São Paulo op het vliegtuig naar Europa stapt. ,,Ik kende daar niemand, had geen werk in het vooruitzicht. Maar had de kracht in mezelf om te weten: dit gaat lukken. Ik heb er geen seconde aan getwijfeld, maar zag het voor me hoe ik door Europa trok…’’ Een andere taal, andere kentekens op de auto’s en bovenal, andere geuren. Het zijn de eerste indrukken in Europa, op de luchthaven van Madrid. De eerste vrienden zijn dan al gemaakt. Twee landgenoten op doorreis naar familie in Amstelveen, die Dhiney in het vliegtuig heeft leren kennen. Met hen besluit hij het Europese avontuur echt te beginnen in Portugal. ,,Het land waar vanuit Brazilië is gesticht. En daarom voor veel Brazilianen een land waar ze eens naartoe willen. Bovendien had je er de taalbarrière niet.’’
Amsterdam De vrienden trekken al snel door naar Nederland. Als Dhiney ze, met een derde vriend, achterna wil trekken, komt hij op Schiphol niet verder dan de douane. Dhiney en Luis hebben de juiste papieren niet en mogen het land niet in. Terug naar Portugal is de enige optie. ,,Platzak kwamen we ’s avonds laat weer in Lissabon aan. Een kartonnen doos op de trap van het pension Alegria waarin we eerder verbleven was die nacht het bed. Op het Plein Alegria, Plein van de Vrolijkheid. Nou, vrolijk was onze situatie bepaald niet.’
De pensionhoudster biedt ze ’op de pof’ opnieuw een kamer. Dhiney en z’n maat vinden een baantje, als opperman op een bouwplaats. ,,Voor het middageten ging het menu door de helft, ’s avonds aten we één stokbrood met z’n tweeën en dronken we samen één pak melk. We deelden het eten om geld uit te sparen. Vijftig dollar per maand, konden we zo opzij leggen.’’ Op een middag vindt hij zichzelf terug op een bankje in de stad. Eenzaam. Ineens viel het kwartje! ,,Ik heb er een uur zitten janken. Waar zijn mijn mensen? Wat doe ik hier in m´n uppie? De nacht erop droomde ik over m’n moeder. Ik hoorde eerst alleen een mannenstem, maar zag alleen mijn moeder boven in een hoek: ’Je moet sterk zijn’, zei de stem . ’Ik ga je leren vechten’. Toen ik wakker werd wist ik: ik moet verder, ben hier niet voor niets.’’
Zwitserland lijkt, met z’n Braziliaanse vriend Luis de volgende pleisterplaats te worden. Gelokt door de blonde haren en mooie ogen van twee leuke Zwitserse dames. Op een van hen heeft Dhiney het oog laten vallen. Maar het weekeinde in de Alpen loopt anders dan gepland. Marco, een kennis van Luis, duikt ook in Zwitserland op. ,,Hij was een vrouwenjager. Direct na het vertrekt naar de bergen viel hij beide meisjes al lastig. De onverwachte extra gast blijkt een hinderlijk vijfde wiel aan de wagen. ,,Het moest zo zijn, denk ik. Toen heb ik voor mezelf besloten, het wordt tijd om naar Londen te gaan. Om Engels te leren.’’
Amsterdam (2) Luis gaat naar Israël om daar in een kibboets te gaan werken. Dhiney trekt liftend via Antwerpen naar Brugge. Maar de portemonnee is inmiddels alweer te leeg om een overtocht naar Engeland te kunnen betalen. ,,Op zulke momenten moet je beslissingen nemen. Ik kon niet langer in het huis Sara, ene Belgische vriendin blijven, waar ik zat. Het lukte niet om werk te vinden. Ik dacht: ik ga die Braziliaanse vrienden die ik in het vliegtuig heb ontmoet opzoeken. Liftend verder naar Amsterdam dan maar. Om z’n vrienden te vinden die hij maakte toen hij zijn eerste schreden op weg naar Europa zette. Een probleempje: hij heeft hun adres niet meer.
2 november 1988. Opnieuw is Dhiney in Nederland. Dit keer geen douane die hem tegenhoudt. Bob youthostel achter de Dam is de voorlopige verblijfplaats. De receptioniste spreekt Spaans en vertelt hem dat hij op het Leidseplein moet zijn om een baantje te vinden Een wandeling naar het Leidseplein is de eerste bezigheid. Op zoek naar werk: als afwasser, ober of noem maar op. ,,M’n geld was zo goed als op. Ik moest wat verdienen.’’
Op de derde dag in Amsterdam hoort hij, na wederom een vergeefse poging om aan het werk te komen, op de terugweg naar het hostel achter zich zijn moedertaal. Dhiney draait zich om en kijkt recht in de gezichten van de Braziliaanse vrienden die hij een klein jaar eerder in het vliegtuig naar Europa heeft leren kennen. ,,Ongelooflijk. Ze bleken in een kraakpand aan de Oudeschans te wonen. Daar ben ik toen ook in getrokken. We zaten er met vijf Brazilianen en een Portugees.’’
De jongen die zijn plek op de wereld wilde leerde kennen is beland in een Amsterdams kraakpand. Illegaal in Nederland, illegaal wonend. Maar een kraker is hij niet. Zijn Zwitserse lief probeert hem naar het Alpenland te lokken. Een kwestie van trouwen en hij kan legaal in het Alpenland gaan wonen. ,,Maar ik heb van mijn vader geleerd dat je nooit achter een vrouw aan moet lopen. Ze moeten achter jou aan lopen, zei m’n vader altijd.’’ In Amsterdam gaat Dhiney op zoek naar Gertrude, medicijnstudente die hij eerder heeft ontmoet in Portugal. Op de fiets gaat het door de Jordaan. ,,Daar was ik tot dan nog nooit geweest. Het ging met flinke vaart over de grachten en de bruggen, maar op een gegeven moment moest ik stoppen. Ik keek om me heen, zag de prachtige panden, zag hoe wonderschoon de stad was. Wow! Ik kreeg tranen in de ogen en zei tegen mezelf: ´Hier wil ik wonen.´ Een jaar later leert hij in de hoofdstad z’n huidige echtgenote en moeder van zijn twee kinderen kennen. ,,We zagen elkaar via een spiegel aan de wand. In Odeon, een discotheek aan de Singel. Ze lachte naar mij. Ze is mooi, vond ik.’’
Leren Dhiney is dan al druk doende een vaste bodem onder de voeten te creëren in Nederland. Het opperen op een bouwplaats in de haven van IJmuiden is tenslotte ook niet alles. Hij krijgt via de directie van de lts aan de Plantage Middenlaan toestemming van het ministerie van onderwijs om het vak van metselaar te gaan leren. ,,Ik had geen geld, geen papieren, maar mocht toch gaan leren. Op de lts.’’
De Braziliaanse jongeman leert metselen, vind werk in de bouw. In de koude winter van ´91-´92 stapt hij voor een hete kop thee de bouwkeet binnen. Waar de tekenaar van het bouwproject – aan de Cavaleriekazerne vlak bij het Tropenmuseum – druk met ontwerpen aan de gang is. ,,Ik zag z´n schone kleren, z´n warme en aangename werkplek. Keek naar mezelf met m´n vieze kleren, bibberend van de kou. ’Dat wil ik ook’, weet Dhiney direct.
In 1993, na een jaar van sparen, vertrekken Dhiney en z´n vriendin naar Brazilië, om daar te gaan trouwen. Eenmaal terug schrijft hij zich direct in voor de mts-opleiding bouwkunde. De directeur vroeg me of ik het zeker wist, want het was een zware opleiding, gaf hij aan. Overdag werken, ’s avonds naar school. Negentig procent van de mensen die inschrijven haken af. Ik heb de directeur gezegd wat mijn vader altijd zei: als je ergens voor tekent, moet je dat nakomen. Een man moet staan voor zijn woord.’’ Overdag bouwvakker, ’s avonds de mts-opleiding bouwkunde. Het is vijf jaar lang het drukke bestaan. Hij haalt goede cijfers. Zo goed, dat een docent hem tipt als bouwkundig tekenaar bij het stedenbouwkundig bureau van Hans Ebberink op de Herengracht in de hoofdstad. ,,De ene dag hoorde ik het van die docent, de volgende dag mocht ik op gesprek komen. Die morgen moest ik eerst nog leren voor een tentamen. Tijd om een gesprek voor te bereiden had ik niet.’’
Waarom hij de juiste man voor de baan zou zijn, vragen de architect, de stedenbouwkundige en de planner, die samen de sollicitatiecommissie vormen. Dhiney vertelt over de stad van klei, met stadion en riool, die hij als kind al maakte. ,,Geen alledaags antwoord, maar het overtuigde ze, hoorde ik achteraf tijdens een bureau-excursie. Er sprak passie voor het werk uit.’’
Londen Hij mag aan het werk op het stedenbouwkundig bureau. Doet na de studie bouwkunde aan de mts ook nog stedenbouwkunde aan de hts. Weer overdag werken en ’s avonds in de schoolbanken. Dhiney werkt er nog als het bureau tien jaar bestaat. Om dat lustrum te vieren wordt alle medewerkers een (studie)reis aangeboden. Naar Londen. ,,Toen we in het vliegtuig het Nederlandse strand onder ons zagen liggen, ging het door me heen: tien jaar terug kwam ik naar Europa. Om Engels te gaan leren in Londen. Het liep wat anders, maar nu gá ik dan naar Londen. En word ik nog gebracht ook.’’
Filmen De studie als stedenbouwkundige vormt voor Dhiney het fundament voor zijn bestaan in Nederland. Maar als hij met zijn gezin tussentijds nog weer drie jaar in Brazilië woont,, ontdekt hij een tweede passie. ,,Ik schreef wel eens gedichten. Een vriend vroeg me een filmpje te maken naar aanleiding van een gedicht: De hond en de processie. Dat maakte ik met een camcorder. Het resultaat moest ik laten zien bij de buren, want ik had toen in Brazilië geen Dvd-speler. Bij de vertoning moest ik huilen van blijdschap. Het was zo’n mooie avond dat ik tegen mezelf zei: dat wil ik voor de rest van mijn leven doen. Filmen!.’’ Sindsdien begeeft Dhiney zich op het pad van het filmen. Maakt hij bedrijfspresentaties, schrijft hij scenario’s en filmt hij documentaires. ,,Ik heb niet alleen m’n plek om te leven gevonden, maar ook de dingen die ik écht wil doen.’’ ,,Om films en documentaires te maken, heb je capabele mensen nodig. Mensen die de filmtaal spreken. Die ga ik proberen te vinden. Zodat ik op een gegeven moment een filmcrew heb. Zo’n team zal ik als familie beschouwen…’’
Dit artikel "Dhiney ramos" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Dhiney ramos.
