EPA: Entrustable Professional Activity

Inleiding: Wat zijn EPA's[bewerken]

In zorgonderwijs staat EPA staat voor Entrustable Professional Activity. Dit betekent ‘Toevertrouwde professionele activiteit.’ EPA’s zijn de verschillende beroepstaken waar een zorgprofessional zich tijdens zijn opleiding in bekwaamt en die hij uitvoert in de beroepspraktijk.

EPA’s zijn gestructureerde beschrijvingen van afgebakende beroepsactiviteiten. Deze beroepsactiviteiten zijn herkenbaar op de werkvloer en daardoor toetsbaar. Een EPA beschrijft de kennis, vaardigheden en attitude die je nodig hebt om de activiteit te kunnen uitvoeren, in combinatie met de CanMEDS-competenties die in die situatie relevant zijn.

In medische vervolgopleidingen, spelen EPA's een steeds grotere rol in theorie- en praktijkonderwijs.^[1] De level of entrustment geeft het niveau aan waarop een student een EPA beheerst en laat zien in hoeverre een student een beroepstaak zelfstandig uit kan voeren.

Achtergrond: flexibilisering en verkorten van zorgonderwijs[bewerken]

Hoogleraar medische onderwijskunde Olle ten Cate kan beschouwd worden als de geestelijk vader van de EPA’s. Ten Cate lanceerde het begrip in 2005 in een artikel van twee pagina’s en schreef er daarna veelvuldig over.^[2]

EPA’s vormen een volgende stap in competentiegericht onderwijs, waarbij professionals kenmerkende beroepstaken aanleren en per niveau meer zelfstandigheid wordt toevertrouwd om die taken zelfstandig uit te voeren. Afhankelijk van het behaalde niveau kunnen zorgprofessionals de beroepstaak vervolgens in de praktijk toepassen.

Het doel van EPA onderwijs is om de duur van zorg- en medisch specialistische vervolgopleidingen te flexibiliseren, individualiseren en zo mogelijk verkorten. Traditioneel onderwijs bestaat uit curricula met een vaste opleidingsduur, waarbij het leertempo van een student buiten beschouwing wordt gelaten. Dat staat in zekere zin haaks op competentiegericht opleiden. Hoe lang een student over een opleidingsonderdeel doet, zou namelijk niet leidend moeten zijn. Het draait immers om de kennis en ervaring die de student opdoet tijdens de opleiding en in de beroepspraktijk. De opleidingsduur zou afhankelijk moeten zijn van de vaardigheden en het tempo waarin de student competenties ontwikkelt.

EPA onderwijs heeft, ingegeven door het structurele tekort aan gecertificeerd zorgpersoneel, een grote vlucht genomen. De coronacrisis benadrukte de noodzaak van flexibel inzetbaar personeel nog meer. Personeel moet in tijden van crisis en tekorten snel kunnen worden bijgeschoold, zodat ze op andere afdelingen of zorginstellingen kunnen bijspringen.

Internationaal zijn EPA’s steeds meer de standaard geworden in zorgonderwijs. In de Verenigde Staten werd het concept eerder omarmd dan in Nederland. In Canada zijn EPA’s inmiddels verplicht voor alle medische basisopleidingen en in Singapore gaan alle specialisten en verpleegkundeopleidingen de beoordelingsmethodiek gebruiken.

EPA’s vormen inmiddels ook in Nederland de standaard voor veel beroepsopleidingen in de zorg op MBO en HBO niveau. Alle Nederlandse medische vervolgopleidingen hebben vanaf 2019 hun curriculum ingericht met EPA’s.

EPA's vs competentiegericht onderwijs[bewerken]

EPA’s zijn een nieuwe ontwikkeling in competentiegericht opleiden, maar zijn geen vervanging van competenties.

• Competentiegericht onderwijs draait om het bijbrengen van competenties die aansluiten bij de beroepspraktijk. Ze beschrijven de benodigde kenmerken (kennis, inzicht, skills en houding) van de professional.

• EPA’s gaan over beroepsactiviteit en bijbehorende verantwoordelijkheden en taken, niet over personen. De EPA Zorg verlenen aan een zorgvrager met een cardiorespiratoir arrest (ILS) maakt bijvoorbeeld deel uit van de opleiding Basis Acute Zorg.

Competenties en EPA’s staan dus niet los van elkaar. De uitvoering van concrete beroepsactiviteiten vereist meestal meerdere competenties die geïntegreerd worden toegepast. Bij EPA’s worden deze competenties niet afzonderlijk beoordeeld, maar tijdens de uitvoering van deze beroepsactiviteiten. Een begeleider vertrouwt de student zelfstandige uitvoering pas toe, als deze ervan overtuigd is dat de student de vereiste competenties in de praktijk laat zien.

EPA’s en CZO Flexlevel[bewerken]

Het CZO (College Zorg Opleidingen) ontwikkelde in opdracht van de NVZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen) en de NFU (Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra) een nieuw EPA opleidingsstelsel van flexibele en vernieuwende (vervolg-)opleidingen en leerroutes.

Voor de ontwikkeling van EPA’s is gebruik gemaakt van de handleiding Entrustable professional activities voor CZO-gecertificeerde opleidingen. Een handleiding voor themaclusters die landelijke EPA’s gaan ontwikkelen.

Niveaus: Levels of entrustment[bewerken]

In EPA onderwijs doorloopt een student verschillende niveaus, van observeren tot zelfstandig uitvoeren en supervisie geven aan anderen. Deze overdracht van autonomie vond eerder impliciet plaats. In EPA onderwijs wordt dit proces middels de verschillende niveaus expliciet gemaakt.

De verschillende zelfstandigheidsniveaus of ‘levels of entrustment’ geven aan in hoeverre een student bekwaam is om een activiteit zelfstandig uit te voeren:

• De student mag de activiteit observeren, maar de EPA nog niet uitvoeren.

• De student mag de EPA onder directe supervisie uitvoeren, waarbij de begeleider fysiek aanwezig is .

• De student mag de EPA uitvoeren onder indirecte supervisie, waarbij de begeleider niet fysiek aanwezig is, maar wel snel beschikbaar is als dat nodig is.

• De student voert een activiteit geheel zelfstandig uit.

• De student verleent supervisie aan anderen.

EPA’s maken vaak onderdeel uit van een bredere opleiding, maar kunnen ook als losse modules worden aangeboden. Behaalde EPA’s worden per student opgeslagen in een individueel EPA portfolio. Dat portfolio wordt gekoppeld aan de student, niet aan de opleiding of zorginstelling. Op die manier kan de zorgprofessional zich plaats- en tijdonafhankelijk verder ontwikkelen gedurende zijn loopbaan. Behaalt een student bijvoorbeeld in Groningen zijn diploma voor Basis Acute Zorg, dan kan deze zich later in Leeuwarden verder specialiseren tot IC verpleegkundige, door daar de EPA’s voor te halen.

Voordelen van EPA onderwijs[bewerken]

EPA onderwijs is gestoeld op het idee dat een begeleider een student een professionele activiteit pas toevertrouwt om zelfstandig uit te voeren, als deze heeft laten zien daarin voldoende competent te zijn. EPA’s zijn om verscheidene redenen interessant voor het verpleegkunde onderwijs: het geeft studenten en begeleiders een kader om competenties te beoordelen, het maakt opleidingsdoelen concreet, het zet vertrouwen centraal in praktijktoetsing en het biedt de mogelijkheid om werkplekcurricula te flexibiliseren:^[3]

• het geeft begeleiders en leidinggevenden een praktisch kader om competenties bij te brengen en te beoordelen.

• het geeft studenten en professionals concrete opleidings- en leerdoelen.

• het maakt zorgpersoneel flexibel inzetbaar (het geeft zorgorganisaties inzicht in zelfstandig of ondersteunend inzetbare medewerkers).

• het maakt loopbaanontwikkeling voor professionals flexibeler en makkelijker.

Als een zorgprofessional zich gedurende zijn loopbaan verder wil specialiseren is het dankzij EPA onderwijs niet meer nodig om daarvoor een complete opleiding te volgen. Door de benodigde EPA’s te behalen, bij het onderwijsinstituut van zijn keuze, kan een ander uitstroomprofiel behaald worden. Doordat inzichtelijk is welke EPA’s vereist zijn, heeft zowel de student als de opleiding inzicht in mogelijke ontwikkelpaden. Ook om- en bijscholen wordt flexibeler, omdat zorgprofessionals losse EPA’s kunnen halen om hun kennis en vaardigheden aan te laten sluiten bij hun gewenste beroepspraktijk. Bijvoorbeeld wanneer zij van afdeling, organisatie of functiegroep willen veranderen.

↑ (nl) Pool, Inge, Tineke Aantjes, Wilma Kleijer, Olle ten Cate, december. Entrustable professional activities (EPA’s): wat zijn dat en hoe ontwikkel je die?. Onderwijs en Gezondheidszorg 2018.
↑ (en) Ten Cate, Olle, Nuts and Bolts of Entrustable Professional Activities. Journal of graduate medical education (2013). Geraadpleegd op 4 juni 2021.
↑ (nl) Inge Pool, Tineke Aantjes, Wilma Kleijer, Olle ten Cate, Entrustable professional activities (EPA’s): wat zijn dat en hoe ontwikkel je die?. Onderwijs en Gezondheidszorg (december 2018). Geraadpleegd op 4 juni 2021.