Expertisehouders Levensbeschouwelijke Collecties

Expertisehouders Levensbeschouwelijke Collecties (VRB) is een overlegplatform van een veertigtal academische, diocesane en monastieke bibliotheken in Vlaanderen die religieuze en filosofische collecties beheren. Samen beheren de leden ruim 2 miljoen boeken, waaronder niet alleen actuele theologische literatuur, maar ook historische collecties, manuscripten, incunabelen, oude drukken, curiosa en werken van algemeen belang die een belangrijke bijdrage leveren aan het Vlaamse culturele erfgoed. In die zin levert de vereniging een specifieke inbreng in het Vlaamse bibliotheeklandschap en de erfgoedsector.^[1] Jaarlijks wordt er een studiedag georganiseerd over een relevant thema, bv. digitalisering^[2] of Open Access.

In de schoot van VRB werd, met een mandaat van de Belgische bisschoppenconferentie, ook een “Cel verweesde collecties” opgericht voor eerstelijnszorg bij bedreigde of verweesde bibliotheekscollecties, een prangend thema in tijden van secularisering en verdwijnende religieuze instellingen.

Geschiedenis[bewerken]

Op 10 maart 1965 ontvingen de Paters Jezuïeten van Heverlee een zeventiental collega’s theologische bibliothecarissen voor nadere kennismaking en overleg. Initiatiefnemer was pater Herwig Ooms Ofm, wie de quasi-totale afwezigheid van de religieuze bibliotheken in de officiële Belgische bibliotheekverenigingen was opgevallen. Meer nog, zelfs van onderling contact tussen deze religieuze bibliotheken was op dat moment nauwelijks sprake. De vergadering in Heverlee leidde tot de oprichting van de “Vereniging voor Filosofie- en Theologie-Bibliothecarissen”, een naam die echter al bij de volgende bijeenkomst op 13 oktober 1965 werd gewijzigd in “Vereniging van Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen” (VRB).

Doel en werking[bewerken]

In 1968 werd de VRB omgevormd tot een vereniging zonder winstoogmerk, waarvan de statuten werden gepubliceerd in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad (17 september 1968, nr. 5376). Als hoofddoel werd geformuleerd: “de inrichting, de uitbreiding en de ontwikkeling van het bibliotheek-, archief- en documentatiewezen op religieus-wetenschappelijk gebied, alsook de bevordering van de beroepsbekwaamheid en de beroepsbelangen van de personen die op dit terrein werkzaam zijn”.

In 2013 werd de “Vereniging van Religieus-wetenschappelijke Bibliothecarissen”, weliswaar met behoud van het acroniem VRB, omgedoopt tot “Expertisehouders levensbeschouwlijke collecties”. Daarmee sluit ze opnieuw aan bij de oorspronkelijke inspiratie en anderzijds bij het intussen gewijzigde veld van de religieuze bibliotheekcollecties.

Internationale context[bewerken]

VRB maakt deel uit van de Europese koepelvereniging BETH, Bibliothèques Européennes de Théologie. Gemeenschappelijke taal en nabijgelegen locatie bevorderen nauwere samenwerking met de Nederlandse zustervereniging VThB, Vereniging voor het Theologisch Bibliothecariaat[1]. De VRB-herfstvergadering van 2009 werd op initiatief van toenmalig voorzitter Etienne D’hondt (Maurits Sabbebibliotheek) een dubbelvergadering van VRB en VThB. Sindsdien nodigen de besturen elkaar wederzijds uit op hun algemene vergaderingen en wordt er ook tweejaarlijks een gemeenschappelijke vergadering ingericht.

Bestuur[bewerken]

Tot 1976 bestond het bestuur uitsluitend uit geestelijken. Kris Van de Casteele van het Theologisch Pastoraal Centrum Antwerpen [2] werd toen als eerste leek in het VRB-bestuur opgenomen. In 1998 werd het bestuur zelfs geheel gelaïciseerd. In 2010 gaf Etienne D'hondt, voorzitter sedert 1986, de langbrandende fakkel door aan Erik Meganck (Broeders van Liefde). Anno 2021 notuleert Marina Teirlinck (Bibliotheek Bisschoppelijk Seminarie Gent) de vergaderingen en verstuurt de uitnodigingen en verslagen. Doenja Van Belleghem (VZW Sacred Books Bruges)[3] verzorgt de PR. Geert Van Reyn (Augustijns Historisch Instituut)[4] onderhoudt de website. Bart Janssens (Corpus Christianorum Bibliotheek & Kenniscentrum) zorgt voor het financiële en het juridische luik. Erik Meganck ten slotte onderhoudt de externe contacten, de agenda’s van de vergaderingen en gaat over de lidmaatschappen. De functie van secretaris werd niet de iure toegekend, maar de facto en ad hoc waargenomen door Marina Teirlinck.

Activiteiten[bewerken]

Elk jaar worden twee algemene en vier bestuursvergaderingen ingericht. Die laatste vinden telkens plaats in de sociotoop van een bestuurslid. Eind 2020 heeft VRB al 111 algemene vergaderingen belegd, ongeveer twee per jaar in haar 55-jarige bestaan. Ze verlopen de laatste jaren volgens een vast stramien. De voormiddag bestaat uit een voordracht en een huishoudelijk gedeelte. Dat laatste heeft zijn eigen ingrediënten: goedkeuring verslag vorige AV, kalender, nieuws zusterverenigingen en BETh, de website en de financiën. In de namiddag wordt een tentoonstelling in een museum of een (erfgoed)bibliotheek bezocht.

VRB zet daarnaast haar netwerk in voor het bevorderen van kennis en onderzoek naar het religieuze boek en boekgeschiedenis in Vlaanderen. Zo is VRB expertisepartner van het project Medieval Manuscripts in Flemish Collections (MMFC)[5].

Toekomst[bewerken]

Het huidige bestuur heeft zich ertoe verbonden de traditie van de VRB, de erfenis van Etienne D’hondt, Kris Van de Casteele en hun voorgangers te bewaren als waardevol erfgoed. Toch staat de vereniging voor enkele uitdagingen die ze niet kan negeren. Ze bevindt zich daarom momenteel noodgedwongen in een stadium van "reculer-pour-mieux-sauter". Roemvolle verwezenlijkingen uit vervlogen tijden werden teruggeschroefd tot de halfjaarlijkse bijeenkomsten. Zelfs het tijdschrift, VRB-Informatie, werd opgeheven en vervangen door de website. Aan dat roemrijke verleden wijdde Kris Van de Casteele het artikel "VRB. Verwezenlijkingen en perspectieven voor de toekomst" ^[3], verschenen in het Liber amicorum dat aan Etienne D’hondt werd aangeboden bij zijn pensionering als bibliothecaris van de Maurits Sabbebibliotheek: "Omnia autem probate, quod bonum est tenete" (Peeters, 2010).^[4] Wat de perspectieven betreft, zal een jaarlijkse studiedag worden gehouden met telkens bij voorrang het thema dat BETh voor haar voorafgaande herfstbijeenkomst vastlegde, alsook de oprichting van een "Cel verweesde collecties" met een mandaat van de Belgische bisschoppenconferentie. In elk geval werkt VRB aan haar zichtbaarheid, toegankelijkheid en maatschappelijke relevantie.