Freeriding
Het begrip freerider is afkomstig uit de sociale wetenschappen. Het duidt op het gegeven dat actoren zich economische baten weten toe te eigenen zonder dat ze in de kosten meedelen, of dat ze gegeven een bepaalde bate hun inspanningen of andere kosten proberen te minimaliseren. Simpeler gezegd: je maakt gebruik van een goed of dienst zonder ervoor te betalen of bij te dragen aan de instandhouding ervan.
Het freeriderdilemma werd in de jaren zestig voor het eerst geformuleerd door de Amerikaanse econoom Mancur Olson. Hij bouwde daarmee voort op de gedachten van Adam Smith die stelde dat het collectieve belang van de samenleving het beste gediend wordt als alle individuen zo veel mogelijk hun eigen belang nastreven. In het marktmechanisme waar winst de drijfveer voor economisch handelen is, zou dan de beste afstemming ontstaan van vraag en aanbod.
Olson toonde aan dat dit niet altijd opgaat, in het bijzonder niet bij publieke goederen. Het kenmerk daarvan is namelijk dat ze ondeelbaar zijn en niet-uitsluitbaar. Met ondeelbaar bedoelde Olson dat de beschikbare hoeveelheid van het goed niet wordt verminderd als iemand het gebruikt. Met niet-uitsluitbaar dat mensen niet van het goed kunnen worden uitgesloten als het eenmaal tot stand is gekomen.
Olson noemt als voorbeeld het aanleggen van dijken rondom een bepaald gebied. Daar profiteert iedereen evenveel van, en dus zou iedereen er ook in gelijke mate aan moeten meebetalen. Echter, een individu dat redeneert volgens het gedachtegoed van Smith zegt: “als ik kan profiteren van de veiligheid van de dijken ongeacht hoeveel een ander ervan profiteert, en als ik niet van de veiligheid kan worden uitgesloten, waarom zou ik er dan voor betalen?” Maar als iedereen zo zou redeneren, dan zou er al snel geen geld meer zijn om de dijken in stand te houden. De dijken zullen dan in verval raken en ze bieden dan geen veiligheid meer.
Een modern voorbeeld van freeriding vindt plaats in recycling. Producenten en importeurs van e-waste zoals verlichting zijn volgens hun producentenverantwoordelijkheid wettelijk verplicht een recyclebijdrage in de prijs te verwerken en vervolgens te gebruiken voor inzameling en recycling. Met de opkomst van grote online verkoopplatforms is het moeilijk toezicht te houden over de vele lampenproducenten buiten Europa. Deze producenten kunnen hun producten makkelijk aan de deur in Nederland leveren zonder de wettelijk verplichte bijdrage aan de recycling te leveren. Uit een onderzoek van EucoLight bleek 80% van de gecontroleerde producten niet te voldoen aan de Europese WEEE-richtlijn.
Dit artikel "Freeriding" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Freeriding.
