Handelen

Handelen is een deelverzameling van het menselijk gedrag. Alle handelingen die beschouwd kunnen worden als intentioneel of waarbij enig doel werd vooropgesteld, kunnen onder de noemer menselijk gedrag geplaatst worden. Het handelen dat er deel van uitmaakt, kan op verscheidene manieren benaderd worden. Met handelen wordt vaak sociaal handelen bedoeld.

Sociaal handelen is een deelverzameling van handelen en betreft elke handeling die zinvol betrokken is op anderen. Deze gaat dus altijd gepaard met zingeving.

Wanneer mensen tijdens een misviering allen rechtstaan wordt dit bestempeld als sociaal handelen. Het onderscheidt zich van het gedrag dat mensen samen vertonen, het zogenaamde gezamenlijk gedrag dat niet altijd als sociaal handelen aanzien mag worden. Dit komt tot uiting bij regenweer. Als het regent, reageren de mensen nagenoeg tezelfdertijd met dezelfde handeling namelijk het bovenhalen van hun paraplu’s. Het betreft hier echter geen sociaal handelen aangezien de handeling niet betrokken is op andere mensen.

Sociaal handelen[bewerken]

Elk type van handelen is zinnig voor diegene die handelt en kan als begrijpelijk gedrag bestempeld worden. Het menselijk sociaal handelen kan onderverdeeld worden in twee verzamelingen met elk twee grondcategorieën namelijk rationeel en irrationeel handelen. Socioloog Max Weber onderscheidde vier vormen van handelen:

affectief handelen is een niet-rationeel proces dat bepaald wordt door de emoties of affecten van de handelende persoon, de actor, en door zijn gevoelsmatige ingesteldheid;
traditioneel handelen is ook een niet-rationeel proces waarbij jarenlange gewoontes het gedrag bepalen. Rituelen worden onder deze noemer geplaatst. Een voorbeeld hiervan is de traditie een worst te snijden vooraleer deze gebakken wordt;
waarderationeel handelen is een vorm van rationeel handelen dat veroorzaakt wordt door het geloof in de waarde van een bepaald gedrag zonder afhankelijk te zijn van het vooruitzicht van succes. De handeling van een kamikaze kan hieronder geplaatst worden aangezien het een rationele handeling betreft waarbij geen rekening gehouden wordt met de gevolgen;
doelrationeel handelen is in contrast met het waarderationeel handelen net wel berust op de verwachtingen die bestaan ten aanzien van de wereld rondom (de samenleving, mensen, goden, en dergelijke). Deze verwachtingen worden bij doelrationeel handelen beschouwd als voorwaarden om de vooropgestelde doelen van de actor mogelijk te maken.

Het tegenovergestelde van traditioneel handelen is reflexief handelen waarbij opties worden heroverwogen en mogelijk aangepast.

Habermas maakte onderscheid tussen communicatief en strategisch handelen. Bij communicatief handelen wordt gezocht naar consensus op basis van argumenten zonder dat een partij overheerst, de verhoudingen zijn symmetrisch. Bij strategisch handelen ligt de nadruk niet op consensus, maar op het bereiken van een doel.

Gedrag dat de mensen niet goed begrijpen, wordt vaak gecategoriseerd onder de noemer stuurloos of zinloos gedrag. Nochtans kan men slechts in zeer exceptionele situaties spreken over zinloze handelingen, meestal bedoelt men affectief handelen.