Heaume

De heaume is een type helm vooral gedragen door kruisridders. De helm beschermt het volledige hoofd.

Geschiedenis[bewerken]

Origine[bewerken]

Op het einde van de XII eeuw werd de kegelhelm met neusbescherming vervangen door de heaume. Deze helm is opgebouwd uit een cervelliere, een simpele stalen helm waaraan een plaat is vastgemaakt die het volledige gezicht beschermt. In de deze plaat worden gaten voor de ogen en verluchtingsgaten gemaakt. Vervolgens wou men de nek beschermen, dus werd een tweede stalen plaat aan de achterkant bevestigd. Het hoofd zat volledig in de helm en was dus volledig beschermd.

De vroegste voorstelling van heaumes met een platte bovenkant dateren van 1199. Ze werden gevonden op munten waarop Richard I van Engeland Leeuwenhart op zijn paard te zien is. De heaumes met de platte bovenkant bestaan uit een cilindervormige metalen plaat, waarop een ovale plaat vastgemaakt wordt, zodat de bovenkant volledig toe is. Vervolgens maakten ze spleten voor het zicht en voor verluchting. Dit type helm was minder arbeidsintensief en goedkoper om te produceren, dus werd deze helm al snel door de adel geadopteerd.

Verbeteringen[bewerken]

Zelf al zijn er weinig botte wapens die het hoofd konden bereiken, was de platte bovenkant van de heaume een kleine achteruitgang en was de bovenkant van het hoofd een zwakke plaats. Door verbeteringen in de smelt- smeedtechnieken kon men tijdens de XIII eeuw terugkeren naar een spitse top. Deze spitse top kon de slagen op het hoofd beter verwerken en gaf meer bescherming. Uiteindelijk werd de spitse top van de heaume tijdens de XIV eeuw afgerond en kreeg deze de bijnaam ‘suikerbroodhelm’.

Tegelijkertijd werden de gaten in de helm verminderd en verkleind. Dit was broodnodig omdat pijlen en lansen deze gaten makkelijk binnengingen. Dit zorgde ervoor dat de helm zeer zwaar was om te dragen, de drager zag bijna niets en ademen was zwaar. Daarom werd deze helm enkel gedragen tijdens gevechten.

Achteruitgang[bewerken]

Tijdens de Kruistochten vielen er veel doden door een zonneslag of zonnesteek. Aangezien de heaume zo zwaar was en het zo moeilijk was om hierin te ademen, werd deze al snel vervangen door de pothelm. Deze pothelm, met zijn lange boorden, bood meer bescherming tegen de zon. De pothelm beschermt het gezicht ook niet waardoor de drager vrij kon ademen. Ongeveer rond het begin van de XIV eeuw wordt de gezichtsbescherming van de heaume mobiel. Deze verandering was van groot belang, zo kon de drager de helm dichtklappen bij kritieke momenten. Doordat het masker open kon, werd het ademen en verluchten efficiënter. Op het einde van de XIV verscheen de paddenheaume. Dit type was efficiënter in het deviëren van slagen en werd veel gebruikt tijdens toernooien.

De heaume valt uiteindelijk in onbruik doordat nieuwe types zoals de bascinet en de stormhoed goedkoper en efficiënter in gebruik zijn.

Heraldische achtergrond[bewerken]

De successieve verbeteringen van de helmen, het beschermen, en dus minder zichtbaar maken van het gezicht zorgen ervoor dat de identificatie van de strijdende partijen moeilijker wordt. Op het tapijt van Bayeux is te zien dat Willem de Veroveraar zijn helm af moet doen om te bewijzen dat hij nog steeds leeft. Het is mogelijk dat de veranderingen aan de helmen aan de basis liggen voor de geboorte van de heraldiek, studie van de wapenschilden.

Dat de heaume een beschermende functie had, valt niet over ter twijfelen, maar hij had ook nog een artistieke functie. Met geografische of bloemenmotieven beschilderde, met decoratief metaal beplaatte, exemplaren. Met de opkomst van de toernooien werden op de heaumes van de deelnemers helmtekens bevestigd. Dit was handig omdat de heren hun ridders herkenden en de dames de sterkste achteraf zouden herkennen.