Hier is... Adriaan van Dis

	Hier is... Adriaan van Dis
Genre	Praatprogramma
Speelduur	54 minuten
Presentatie	Adriaan van Dis
Regie	Ellen Jens
Land van oorsprong	Nederland
Taal	Nederlands
	Uitzendingen
Start	16 maart 1983
Einde	3 mei 1992
Netwerk of omroep	VPRO
	Website
	(en) Luafout in Module:Wikidata op regel 364: attempt to index field 'wikibase' (a nil value)/ IMDb-profiel
Portaal:	Televisie

Hier is... Adriaan van Dis is een Nederlands praatprogramma van de VPRO met gasten uit de wereld van de kunst, de literatuur en de wetenschap. Presentator is neerlandicus en schrijver Adriaan van Dis. Het programma werd in 1983 voor het eerst uitgezonden vanuit theater De IJsbreker in Amsterdam, de vaste locatie van het programma. Het ontvangen van veelal literaire gasten zorgt de volgende dag steevast voor een run op de boekwinkel. In 1986 kreeg Van Dis de Nipkowschijf voor het beste televisieprogramma. De talkshow van Van Dis ging in 1987 verder als Van Dis in de Balie en vervolgens Van Dis in de IJsbreker. Deze laatste liep tot 3 mei 1992.

Geschiedenis[bewerken]

Hier is... Adriaan van Dis was aanvankelijk niet bedoeld als boekenprogramma, maar als praatprogramma met uiteenlopende gasten. In een brief met de titel ‘La formule c’est moi’ poneerde Adriaan van Dis aan omroepbestuurder Arend Jan Heerma van Voss zijn idee voor het programma wat de basis voor de invulling van Hier is... Adriaan van Dis zou worden: ‘Laten we gewoon spannende gesprekken voeren. Een talkshow geleid door een persoonlijkheid die tart en tegenwerpt en meedenkt. Iemand die zich kwetsbaar opstelt en die zijn gast hoogacht door hem of haar serieus te nemen.’

De eerste uitzending was op 16 maart 1983 en opende met de schrijver Hugo Claus die zich, naar aanleiding van Het verdriet van België, in krachtige bewoordingen uitliet over zijn jonge jaren bij de nonnen en over het katholieke geloof. Verder waren schrijfster Charlotte Mutsaers en de toen twaalfjarige Daniël van der Velde, een tekenaar en lezer van militaire krijgsstudies, te gast.

Het praatprogramma van Van Dis werd acht keer per jaar uitgezonden. Naarmate er steeds meer schrijvers werden uitgenodigd werd in 1985 de ondertitel ‘boekenprogramma’ gekozen. Na negen jaar was de laatste aflevering op 3 mei 1992; wat in totaal neerkomt op tweeënzeventig uur televisie. In het boekenvak werd er lang teruggedacht aan wat toen het 'Van Dis-effect' heette. Schrijvers die bij Van Dis te gast waren zagen vaak dat hun werk de dag erna in de boekhandel aanzienlijk beter werd verkocht.

Kritieken[bewerken]

Ondanks de lof die het programma vele jaren later kreeg, kwam er toentertijd van de kranten de nodige kritiek. Zo zou het programma te elitair zijn; er werd gewezen op de kleding en het accent van Van Dis (‘Ik sprak te bekakt. Terwijl dat gewoon Goois is…’). In die dagen zag de geschreven pers de televisie vooral als een concurrent; en werd er vooral neergekeken op de schaarse pogingen om cultuur op het scherm te brengen.

Van Dis zelf had als doelgroep zeker niet de intellectuele of culturele elite voor ogen maar de achttienjarige scholier die hij ooit zelf was, ‘een moeizame lezer, maar wel met een honger naar kennis’. Hij streefde ernaar om een schrijver voor te stellen en zijn of haar ideeënwereld te presenteren, in de hoop dat er een vonk zou overslaan en de kijker na afloop met het werk zelf kennis wilde maken. Ook al wilde hij het belang van boeken niet overschatten, hij wijst er wel op dat ‘literatuur behalve kan ontspannen ook kan activeren. Onrust zaaien. Met een beetje geluk laat een goed boek je anders naar de wereld kijken.’

Honderd gesprekken[bewerken]

In mei 2008 maakte regisseuse Ellen Jens uit de meer dan 200 gesprekken die in het programma zijn gevoerd een selectie van honderd die over dertig nieuwe uitzendingen van een uur zijn samengesteld. Bij iedere uitzending haalt Adriaan van Dis herinneringen op aan de gasten.

Aflevering 1: Hugo Claus; Charlotte Mutsaers; Daniël van der Velden; Fay Weldon
Aflevering 2: Edward Albee; Roberta Alexander; Ryszard Kapuscinski, W.F. Hermans
Aflevering 3: Andreas Burnier; Roland Topor; Beate Klarsfeld; Renate Rubinstein
Aflevering 4: Ivo Pogorelich; Mario Vargas Llosa; Willem Oltmans
Aflevering 5: Dith Pran; Hans van Manen; Frederick Forsyth, Brigitte Kaandorp, Roald Dahl
Aflevering 6: Hans-Walter Kramski; Rosa von Praunheim; Charlotte Rampling; Roberto Benigni
Aflevering 7: Isabel Allende; Germaine Greer; Gerard Reve
Aflevering 8: Joseph Heller; Maarten 't Hart; Neeltje Maria Min, Robert Hughes
Aflevering 9: Keri Hulme; Maarten en Eva Biesheuvel; Daniel Cohn-Bendit
Aflevering 10: Gilbert & George; Johan Polak; Redmond O'Hanlon
Aflevering 11: Frank Martinus Arion; Hubert Reeves; Dalai Lama
Aflevering 12: Gerhard Durlacher
Aflevering 13: Elfriede Jelinek; Robert McNamara; Ischa Meijer, Harry Mulisch
Aflevering 14: Nadine Gordimer en Lewis Nkosi; Paul Crutzen; Oliver Sacks en Lowell Handler
Aflevering 15: Victorine Herting, Maya Angelou, Simon Schama
Aflevering 16: Helga Ruebsamen; W.I. Brugsma; Salman Rushdie
Aflevering 17: Isabella van Eeghen; Willem Wilmink, Shere Hite
Aflevering 18: Piet Kuiper; Richard Holmes; Hugo Claus
Aflevering 19: Jeremy Paxman; Jaap van Heerden; Jorge Guillermo; Annie Cohen-Solal
Aflevering 20: Philip Metcalfe; Cees Nooteboom; James Purdy
Aflevering 21: Astrid Lindgren; Stephen Spender; Karel van het Reve
Aflevering 22: A. Den Doolaard; Hans Magnus Enzenberger; Umberto Eco
Aflevering 23: Michel Tournier; Hella S. Haasse; David Grossman
Aflevering 24: Adriaan Morriën; Nawel El Saadawi; Frans Pointl
Aflevering 25: V.S. Naipaul; Eric de Kuyper; Annie M.G. Schmidt
Aflevering 26: Ben Okri; Benoïte Groult; Salman Rushdie
Aflevering 27: W.F. Hermans; Julian Barnes; Gore Vidal
Aflevering 28: Hans Warren; Peter Ustinov; John Berger
Aflevering 29: Marten Toonder; Andreas Sinakowski
Aflevering 30: Martin Amis; A.F.Th. van der Heijden; Martha Gellhorn

DWDD Heimwee[bewerken]

Van 2013 tot en met 2018 verzorgde Van Dis op de vooravond van elke Boekenweek een eenmalige uitzending, in samenwerking met het televisieprogramma De Wereld Draait Door onder de vlag van DWDD Heimwee. De terugkeer van het praatprogramma was eigenlijk bedoeld als een eenmalig optreden, maar na enig aandringen van Matthijs van Nieuwkerk zou Van Dis in totaal zes keer terugkomen.^[1]

In de zes uitzendingen waren de volgende schrijvers bij DWDD Heimwee te gast.