Jacoba Kapsenberg
Jacoba Kapsenberg
| ||
| [[Bestand:Luafout in Module:Wd op regel 2180: attempt to index field 'wikibase' (a nil value)|266px|]] |
Jacoba Gerarda (Cootje) Kapsenberg (Groningen, 27 augustus 1924 – De Bilt, 12 maart 2024)[1] was een Nederlands viroloog die van 1954 tot 1989 werkte bij het Rijkslaboratorium voor Volksgezondheid, het latere RIVM. Daar was zij verantwoordelijk voor de virusdiagnostiek en ontwikkelde zij het laboratorium tot het niveau van een landelijk referentielaboratorium.
Biografie[bewerken]
Cootje Kapsenberg was een dochter van bacterioloog en hoogleraar in de gezondheidsleer Gerardus Kapsenberg (1883-1943) en Jacoba Bruggeman (1884-1979),[2] die kinderarts was.[3][4] Geboren in Groningen ging Cootje daar naar het Stedelijk Gymnasium.[5]
In 1923 had Kapsenbergs vader een conflict met de liberale politicus en tevens hoofd van het private Bacteriologisch-Hygiënisch Instituut[6] in Groningen, de hoogleraar A. Klein (1865-1946), die in de gemeenteraad van Groningen vragen had gesteld over de bacteriologische kwaliteit van drinkwater. De vader van Kapsenberg wekte de woede op van Klein, omdat zijn onderzoeksresultaten met die van Klein in tegenspraak waren.[7] Klein stapte op en zijn functie bij het laboratorium werd overgenomen door de vader van Kapsenberg. Toen deze in 1943 onverwachts overleed, werd zijn immunologische en bacteriologisch werk overgenomen door zijn dochter, waarna zij een belangrijke rol speelde in de publieke gezondheid op het gebied van virologie.
In 1954 publiceerde Kapsenberg, onder toezicht van H.S. Frenkel, een nieuwe methode om een vaccin tegen het pokkenvirus te ontwikkelen in geëxplanteerd foetaal koeien- en schapenhuidweefsel in een vloeibaar medium. Het jaar daarop voltooide ze haar proefschrift, "Cultivatie van vaccinia-virus in weefselexplantaten", aan de Universiteit van Amsterdam. Daarmee kon het virus op grotere schaal gekweekt worden[8] zodat een betere toepasbaarheid van de vaccinatie binnen bereik kwam.
Ze trad in 1956 in dienst bij het Laboratorium voor Virologie[9][10] en ontwikkelde het in de daaropvolgende jaren tot het niveau van een nationaal referentielaboratorium.
In 1956 en 1957 werkte ze bij het Laboratorium voor de gezondheidsleer in Amsterdam, waar ze onder andere leiding gaf aan onderzoek naar paratyfusbacteriën in gezuiverd rioolwater. Ze constateerde dat deze bacteriën soms aanwezig waren.[11] Op 1 april 1957 kreeg zij de leiding over de afdeling weefselkweek van het Laboratorium voor Virusziekten en Rickettsiosen in Bilthoven.[12] Zij werd gezien als een belangrijke spil voor de virologische diagnostiek.[10]
Halverwege de jaren zestig toonde ze enkele van de vroege gevallen van apenpokken aan bij in gevangenschap levende apen.[13] In 1966 ontdekte ze samen met Rijk Gispen apenpokken bij gezonde laboratoriumapen. Later maakte ze bekend dat dit waarschijnlijk het gevolg was van besmetting met het apenpokkenvirus dat werd geïsoleerd in hetzelfde laboratorium dat monsters testte van gevallen bij een uitbraak in Dierentuin Rotterdam. Tussen 1970 en 1986 was het aantal dodelijke slachtoffers als gevolg van apenpokken in Zaïre zorgwekkend, maar uit onderzoeken uit die tijd bleek dat het virus niet gemakkelijk overdraagbaar was tussen mensen. Kapsenberg concludeerde uit haar onderzoek dat het apenpokkenvirus niet spontaan in pokken kon muteren.
In 1978 pleitte ze in een ingezonden brief voor de vaccinatie tegen polio door het prikvaccin, en niet door het slikvaccin.[14] Polio was een ziekte die op dat moment nog door import voorkwam in Nederland. Door haar binding met het christelijk geloof kon ze een aantal ouders op de Veluwe (onderdeel van de Bijbelgordel) ertoe overhalen om hun kinderen te laten vaccineren tijdens een pokkenepidemie.[4]
Vanaf 1979 werkte ze op uitnodiging van de WHO[15] mee aan de maandelijkse rapportage over virologische uitslagen, door deze uitslagen door te geven aan de WHO. Ook stimuleerde ze andere laboratoria om daaraan mee te werken.[16]
Kapsenberg maakte deel uit van de groep die in 1983 voor het eerst het humaan adenovirus 41 identificeerde bij kinderen met diarree.
Zij ging met pensioen in 1989.[7] In datzelfde jaar werd ze benoemd tot officier in de Orde van Oranje-Nassau (Welzijn, volksgezondheid en cultuur).[17] Tijdens haar leven was ze ook actief in de PvdA.[4]
Zij werd begraven op begraafplaats Brandenburg te Bilthoven.[4]
Publicaties (selectie)[bewerken]
- (en) (1 August 1959)Relationship of Infectious Canine Hepatitis Virus to Human Adenovirus. Experimental Biology and Medicine 101 (4): 611–614 . ISSN:1535-3702. PMID: 14404448. DOI: 10.3181/00379727-101-25035.
- (en) (1 March 1968)ECHO virus type 33 as a cause of meningitis. Archiv für die gesamte Virusforschung 23 (1): 144–147 . ISSN:1432-8798. PMID: 4971364. DOI: 10.1007/BF01242122.
- (en) (1983)Candidate adenoviruses 40 and 41: Fastidious adenoviruses from human infant stool. Journal of Medical Virology 11 (3): 215–231 . PMID: 6306161. DOI: 10.1002/jmv.1890110305.
- (en) Kapsenberg, Jacoba G., Laboratory Diagnosis of Infectious Diseases Principles and Practice: VOLUME II Viral, Rickettsial, and Chlamydial Diseases, Springer. DOI:10.1007/978-1-4612-3900-0_36, 1988, “Picornaviridae: The Enteroviruses (Polioviruses, Coxsackieviruses, Echoviruses)”. ISBN 978-1-4612-3900-0.
Bibliografie[bewerken]
- (en) Doornum, Gerard van, Leeuwenhoek's legatees and Beijerinck's beneficiaries: a history of medical virology in the Netherlands, Amsterdam University Press, Amsterdam, 2020. ISBN 978-90-485-4406-6.
Externe links[bewerken]
| Bronnen, noten en/of referenties
Bronnen
Voetnoten
|
Scriptfout: de module "Authority control" bestaat niet.
Dit artikel "Jacoba Kapsenberg" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Jacoba Kapsenberg.
