Kunsteducatie

Kunsteducatie hoort thuis in het geheel van opvoedings- en onderwijsactiviteiten die voor de jonge generatie georganiseerd worden. Er zijn verschillende benamingen voor kunsteducatie. Meestal tracht men met de keuze voor een bepaalde naamgeving één bepaald aspect van kunsteducatie te benadrukken.

Muzisch[bewerken]

Het Griekse woord 'monsai' betekent 'muzen'. De Muzen waren in de Griekse oudheid de beschermvrouwen van de kunsten en de oorspronkelijke wetenschappen.

Men beschouwt muzische activiteiten algemeen als activiteiten die van de kunsten zijn afgeleid. Met muzisch bedoelt men dan dat het accent meer ligt op het originele, het alternatieve, het quasi artistieke van muziek, dans, beeldend vormen enzovoort, dan op vakmatige en technische aspecten.

Binnen het basis- en voortgezet onderwijs hanteert men een aantal verschillende namen voor kunsteducatie. Deze namen verwijzen op hun beurt naar een bepaald aspect van kunsteducatie:

Expressievakken[bewerken]

Dit zijn schoolvakken die de gevoelsmatige uitdrukking in de kunsteducatie van leerlingen ontwikkelen.

Ludieke vakken[bewerken]

Hierbij wordt bij de kunsteducatie het spelelement en de alternatieve wijze van vormgeven centraal gesteld.

Creatieve vakken[bewerken]

Bij deze vakken wordt het creatief proces van de leerling dat zou moeten leiden tot een 'vernieuwend' product gestimuleerd.

Vakken 'achter de streep'[bewerken]

Eigenlijk tellen ze niet mee en als je daar een onvoldoende voor hebt, klopt er iets niet.

Muzische vorming[bewerken]

Dit is een verzamelnaam voor muzikale, beeldende, dramatische en dansante vorming in het onderwijs. Men kiest voor deze benaming boven kunsteducatie omdat kunsteducatie meer zou verwijzen naar het leren genieten van bestaande kunst.

Muzisch-agogisch handelen[bewerken]

In instituten voor jeugdhulpverlening, activiteitencentra voor mensen met een beperking, (jeugd)revalidatiecentra, ambulante voorzieningen zoals kinderdagverblijven en instellingen voor mensen met een beperking hanteert men vaak voor kunstbeoefening of kunsteducatie de term muzisch-agogisch handelen. Daarmee wordt bedoeld het benutten van muzische vaardigheden zoals muziek, dans, spel, beeldend vormen door de (ped)agogisch werkers om (ped)agogische doelen te realiseren, zoals ondersteuning, preventie en observatie.

Creatieve Therapie[bewerken]

Een eerste specifieke vorm van muzisch-agogisch werk is Creatieve Therapie. Hierbij werkt een kunstzinnig gespecialiseerde therapeut op een specifieke wijze met de cliënt aan de oplossing van een bepaald probleem. Kunst kan leiden tot ontdekking, bewustwording en verwerking van problemen. Kunst kan ook verlichtend en verzachtend werken en al dan niet symbolisch compenserend zijn voor geleden verlies, verdriet of lijden.

Van deze 'therapeutische' werking van actieve en receptieve kunstbeoefening wordt door de creatieve therapie gebruikgemaakt. De creatief therapeut, die op deze wijze werkt, heeft op hoog niveau kunstzinnig en psychotherapeutisch vakmanschap in zichzelf verenigd. Meestal echter wordt in psychiatrische instellingen gewerkt in interdisciplinaire teams, waarbij de inbreng van het kunstzinnig vakmanschap wordt verzorgd door een kunstenaar, musicus of een gespecialiseerd kunstdocent met grote affiniteit met het werken met psychiatrische patiënten.

Special Art Education[bewerken]

Een tweede specifieke vorm van muzisch-agogosch werk is Special Art Education, zoals Orthopedagogische Muziekbeoefening (OMB) en Orthopedagogisch Beeldend Vormgeven (OBV).Deze specifieke vorm van muzisch-agogisch werk is het terrein van kunstvakdocenten, o.a. opgeleid aan het Conservatorium Maastricht, die gespecialiseerd zijn in het werken met kinderen, jongeren of ouderen, die om wat voor reden dan ook in hun ontwikkeling zijn of worden belemmerd. Bij Special Art Education gaat het in de eerste plaats om muziekbeoefening, beeldend vormgeven e.d. Het nastreven van een zo goed mogelijk resultaat als product en het plezier beleven aan het musiceren, beeldend vormgeven, etc. als proces, is daarbij erg belangrijk..

De doel-middel discussie in de hulpverlening[bewerken]

In de hulpverlening is men vaak geneigd de activiteiten ten behoeve van de cliënt in hulpverleningstermen te formuleren. Hierdoor zou een onzuiver beeld kunnen ontstaan over de essentie van de kunstzinnige activiteiten en wat men ermee wil bereiken.

Bijvoorbeeld, het leren bespelen van percussie-instrumenten zou men in de revalidatie een middel kunnen noemen om de doelstelling motorische training of spierontspanning te realiseren. Binnen de orthopedagogische hulpverlening zou men voor deze zelfde activiteit de doelstelling agressie regulering kunnen hanteren. Door motorische training, spierontspanning of agressie regulering als doelstelling te bestempelen, wordt het leren bespelen van percussie-instrumenten daaraan ondergeschikt gemaakt en min of meer 'gedegradeerd' tot middel.

Het iemand leren bespelen van percussie-instrumenten veronderstelt echter muzikaal en didactisch vakmanschap, of dit op een muziekschool gebeurt of in een instelling voor jeugdhulpverlening, of waar dan ook. Juist dit vakmanschap garandeert dat in de hulpverlening motorische training, spierontspanning of agressie regulering als nevendoelstellingen gerealiseerd kunnen worden, rekening houdend met fysieke, sociale en emotionele mogelijkheden van de cliënt.