Le voyage dans la lune (sprookjesopera)
Le voyage dans la lune ("De reis naar de maan") is een grootse en komische sprookjes/spektakel-opera/operette (opéra-féerie) in vier akten en 23 scènes met muziek van Jacques Offenbach uit 1875. Het Franstalige libretto is van Albert Vanloo, Eugene Leterrier en Arnold Mortier. De première was op 26 november 1875 in het Théâtre de la Gaîté in Parijs.
Het is een vrolijke en absurdistische parodie op een roman van Jules Verne, De la Terre á la Lune uit 1865, en is tevens een parodie op de wereld in die tijd. Het vulkaangedeelte is echter een verwijzing naar een ander beroemd Jules Verne-verhaal, Naar het middelpunt der aarde.
Voor deze megaproductie werden 24 majestueuze decors gebouwd, zoals een replica van het observatorium in Parijs en een vulkaan. Er werden 673 kostuums gemaakt, en er werd zelfs een dromedaris geleend uit een pretpark in Parijs. Er werd verder gebruikgemaakt van valluiken, speciale effecten en zelfs vuurwerk. De originele opvoering duurde minstens drie uur. Het was niet de enige megaproductie van Jacques Offenbach. Le Roi Carotte (Koning Wortel) bijvoorbeeld duurt in de originele versie wel zes uur.
Le voyage dans la lune werd 185 keer succesvol opgevoerd in Parijs, van 1875 tot in 1876. Lovend waren de Parijse kranten, wat leidde tot nog meer bezoekers. Na Parijs werd het ook nog opgevoerd in Londen en Wenen.
Samenvatting[1][2][bewerken]
Eerste akte[bewerken]
- Eerste scène. Een stad in Frankrijk.
Prins Caprice heeft de wereld rondgereisd om zijn opleiding te voltooien, en wordt feestelijk onthaald. Maar hij zat ook veel achter de vrouwen aan, en wil dan ook niet trouwen. De bij de bevolking geliefde koning Vlan (V'lan) wil Caprice tot koning kronen en zelf troonsafstand doen, maar dat wil de prins ook niet, want hij wil vrij zijn. Maar omdat hij de wereld al gezien heeft, wil hij nu naar de maan. Koning Vlan vind het eerst onzin, maar als de prins volhoud vraagt hij de beste wetenschapper van het land , Microscoop, om raad. Deze neemt ze daarop mee naar het observatorium.
- Tweede scène. Realistisch decor interieur observatorium te Parijs anno 1875.
De stokoude astronomen in het observatorium willen niet zeggen of een maanreis mogelijk is, en doen ingewikkeld. Ze willen een commissie instellen. Dat duurt de prins allemaal veel te lang, en hij beveelt dat er over 8 dagen een oplossing gefabriceerd moet zijn. Anders worden ze ontslagen, en Microscoop ook.
- Derde scène. De staalfabriek/smederij. Levensecht decor van een fabriek anno 1875.
Acht dagen later komen de koning en de prins en de professor de oplossing bekijken in de staalfabriek. Het is een cocon, die wordt afgevuurd door het grootste kanon aller tijden. Het kanon is 20 mijl lang, gaat over steden en dorpen, en het uiteinde rust op een berg. Er is ruimte voor drie personen in de cocon. Microscoop wordt gedwongen mee te gaan. Op verzoek van prins Caprice gaat ook de koning mee.
- Vierde scène. De lancering.
Ze begeven zich naar het kanon. Er wordt veel proviand aan boord gebracht. Ze gaan aan boord, het kanon wordt afgesloten, de lont ontstoken, en met een gigantische knal wordt het projectiel gelanceerd. De talrijke omstanders worden omver geblazen.
Tweede akte[bewerken]
Vijfde scène. De maan.
- Zesde scène.
De toeschouwers zien de maan, horen vreemde geluiden, en zien vreemde structuren.
De maan blijkt bewoond te worden door allerlei (voor ons) vreemde creaturen, in zeer verschillende bizarre kostuums. De maanbewoners (selenites) kijken bezorgd naar het onbekende voorwerp, dat zij al vier dagen zien naderen. Ze vrezen dat dit het einde van de maan betekent, en dat de aardbewoners komen om hen uit te roeien. Kosmos, de koning van de maan, en zijn adviseur, Cactus, komen er bij. Hij stelt de bevolking opnieuw gerust, want het is toch bekend dat de aarde onbewoond is. Dat hebben zijn beste wetenschappers vastgesteld. Om de simpele reden dat de Aarde onleefbaar is. Prompt klinkt er een fluitend geluid, gevolgd door een enorme knal. In paniek slaan de maanbewoners op de vlucht.
Die knal was natuurlijk de cocon die aankwam. Als de rook is opgetrokken opent Vlan het luik en komt naar buiten, gevolgd door de anderen. Ze bekijken de omgeving. Omdat de maanbewoners zich nog schuilhouden en het donker is, zijn de aardlingen er nog steeds van overtuigd dat de maan onbewoond is. Dat hebben de aardse wetenschappers immers vastgesteld. Want de maan is onleefbaar. Ze denken dan ook niet aan eten te kunnen komen. Dat lijkt niet zo'n probleem, maar ze blijken alleen nog wat appels te hebben. Maar dan ziet de prins de contouren van een stad. Vlan kan het niet geloven; de maan is immers onbewoond. Ondertussen durven de maanbewoners tevoorschijn te komen, en zoeken voorzichtig contact. Koning Kosmos vraagt waar ze vandaan komen. Het antwoord bevalt hem niet, want de aarde is immers onbewoond. Uiteindelijk kunnen ze hem overtuigen. Maar hij vind hen brutaal en laat ze daarom boeien.
Maar dan verschijnen zijn vrouw Popotte en zijn dochter Fantasia. Eerst zijn ze bang voor de aardbewoners, maar al spoedig krijgt Fantasia medelijden. Ze vraagt de vrijlating aan haar vader. Omdat ze jarig is stemt hij in, en ze mogen mee naar het paleis.
- Zevende scène. Het glazen paleis.
De twee koningen spreken elkaar. Het verbaast Kosmos dat Vlan een gelukkige koning is. Zelf vind hij het maar saai. Hij is met tegenzin koning, want hij werd gedwongen, omdat hij de zwaarste is. Hij heeft nooit rust, temeer omdat alles van glas is. De bewoners kunnen dus goed zien of hij wel bezig is. Daarna komen zijn adviseurs binnen. Kosmos is boos dat er personen zijn die geld terug in de schatkist doen.
- Achtste scène. Galerijen van Parelmoer.
Prins Caprice is meteen verliefd op Fantasia geworden. Maar als hij haar vind begrijpt ze niets van zijn bedoelingen. Op de maan bestaat namelijk geen liefde; het wordt hooguit als een ziekte gezien. Vlan en Microscoop geloven de prins niet, maar als ze het aan Kosmos vragen gebied hij ze meteen te zwijgen. Hij heeft erover gehoord van geleerden; het schijnt iets verschrikkelijks te zijn. Daarop vragen ze aan Kosmos waar de kinderen dan vandaan komen. Hij vertelt dat je die gewoon gaat halen, heel ver weg op de maan. En hij komt er dus ook vandaan. Daar zijn bewoners die daar in gespecialiseerd zijn.
Daarna komen alle vrouwen van het paleis tevoorschijn, en is er een groot diner.
- Negende scène. Het park.
Prins Caprice is depressief omdat Fantasia niet in staat is om van hem te houden. Hij overweegt hoe zichzelf om te brengen, maar doet uiteindelijk niets. Dan komt Fantasia, die hem zocht. Hij geeft haar een appel, wat weer iets nieuws voor haar is. En dat niet alleen, want door die appel te eten wordt ze toch verliefd op Caprice. Na een tijdje krijgt Kosmos in de gaten wat er gebeurd is; de liefdesziekte is uitgebroken! Hij is meteen overstuur.
- Tiende scène. Schaduwen.
Er zijn geheimzinnige schaduwen te zien die over het toneel bewegen.
- Elfde scène. De tuinen van Kosmos. Met overal bloemen en stromend water.
Groot ballet.
Derde akte[bewerken]
- Twaalfde scène. Overleg.
Een interieur bij Kosmos. Hij heeft Fantasia laten opsluiten wegens de gevreesde ziekte. Later komen Kosmos en Vlan. Kosmos heeft dokters ontboden, al is hij eigenlijk bang voor ze. Hij denkt dat ze ziektes overdragen. Hij is heel verbaasd dat Vlan daar anders over denkt. Uiteindelijk vluchten de dokters; Kosmos vreest verspreiding van de ziekte daardoor. Caprice en Fantasia komen weer samen, en de prins vertelt dat hij Kosmos ook verliefd wil maken, want dan zijn ze van het probleem af. Maar Kosmos heeft er genoeg van, en daarmee ook van Fantasia. Hij besluit haar te verkopen. Koning Vlan is verbijsterd. Maar op de maan is dat heel gewoon als je ontevreden bent. Fantasia vind het vernederend, maar Caprice ziet een kans. Hij zal haar laten kopen.
- Dertiende scène. De markt.
Het is een enorme drukte op de markt. Microscoop is er op uit gestuurd om Fantasia te kopen. Hij wordt echter dronken gevoerd, zodat hij niet mee kan doen. Ondertussen arriveren Vlan en Caprice in vermomming. Ze doen zich voor als verkoper van een wonderdrank. Kosmos moet toehappen. Het is alleen een een koning waardig, en uiteindelijk krijgt Kosmos het inderdaad. Het is appelcider, en Kosmos kent geen alcohol. Hij denkt vergiftigd te worden. De markt gaat verder, en uiteindelijk wordt Fantasia aan een handelaar verkocht.
- Veertiende scène. Het land van Ventrus/dikbuikigen.
In dit landschap is alles rond/dik. De handelaar komt met al zijn vrouwen bij een herberg. Door de drank is Kosmos voor het éérst verliefd geworden, en wel op zijn vrouw. Ze rennen achter elkaar aan. Popotte is echter verliefd op Microscoop, en achtervolgt hem op zijn beurt. Vlan en Caprice komen ook bij de herberg aan. Even later hoort Caprice de stem van Fantasia, en spoedig zijn ze weer samen. Maar wegens de "vergiftiging" én de liefdes-ziekte heeft Kosmos natuurlijk de arrestatie bevolen van de aardbewoners. Dus na een tijdje duiken er soldaten op. Kosmos komt aan bij de herberg, en iedereen moet naar buiten komen. Vlan en Microscoop zijn er gloeiend bij. Maar er is geen tijd voor conflicten, want de zomer is voorbij, en dus valt er onmiddellijk een dik pak sneeuw; de temperatuur keldert. Zo gaat dat op de maan.
- Vijftiende scène. 50 graden onder nul. Maanlandschap met gletsjers.
Groot ballet der sneeuwvlokken.
Vierde akte[bewerken]
- Zestiende scène. De appelboomgaard.
Kosmos ziet de liefde toch nog als een ernstige ziekte, en houd de drie gearresteerde aardlingen ervoor verantwoordelijk. Hij wist het wel; die aardlingen zíjn niét te vertrouwen. Ze worden naar de rechtbank gebracht.
De drie beklaagden worden voorgeleid. Vlan stelt voor het op te lossen door Caprice en Fantasia te laten trouwen. Kosmos reageert woedend, en de jury barst in lachen uit. De aardlingen willen een advocaat. Dat kan, zegt Kosmos, doch er is maar één, en ze kennen hem al. Het is namelijk Cactus, de adviseur van Kosmos! Hij begint de verdediging, en spreekt meer dan ooit tevoren. Maar als de tijd om is heeft hij nog niks belangrijks gezegd. Daarna komt de aanklager aan het woord. Helaas blijkt dat Cactus óók de aanklager is! Uiteindelijk geeft Kosmos toe dat alles al besloten is; hij geeft ze zelf het papier waar dat op staat. Maar de doodstraf bestaat niet op de maan. Daarom worden ze "slechts" veroordeeld tot het verblijven voor 5 jaar in een al lang niet-actieve vulkaan. Zonder voedsel! Kosmos beveelt hen er heen te brengen.
- Zeventiende scène. De vulkaan.
Bovenop de vulkaan is een grote hijs-installatie gebouwd, zodat ze met een grote mand omlaag kunnen. Kosmos komt aan en vergezelt hen in de mand.
- Achttiende scène. De krater.
Kosmos neemt afscheid en schreeuwt om omhoog getrokken te worden. Maar dan valt het touw. Het is doorgesneden door Popotte, die boos is omdat Kosmos haar relatie met Microscoop afkeurde. Daar had Kosmos niet op gerekend. Hij kan dus ook niet weg.
Plots komt Fantasia tevoorschijn. Ze wil met Caprice sterven en had zich daarom verstopt in de mand.
Ze proberen een uitweg te zoeken. Als dat lukt krijgen ze genade, belooft Kosmos. Ze zoeken, terwijl de scène verandert.
- Negentiende scène. In de vulkaan.
Terwijl ze zoeken, wordt het steeds luidruchtiger in de vulkaan. Maar Kosmos verzekert Vlan dat de vulkaan nooit actief was. Maar even later komen ze lava tegen, en die stijgt. Het begint steeds meer te rommelen, en ze vluchten.
- Twintigste scène. Uitbarsting.
Het hele theater wordt gevuld met vuur en rook. Lava loopt het toneel op. Explosie. De personen worden weggeslingerd.
- Eenentwintigste scène. Asregen.
Dikkere rook, uiteindelijk is er niets meer te zien.
- Tweeëntwintigste scène. Op de top na de uitbarsting.
De rook verdwijnt, de top wordt zichtbaar, en we zien majestueus de aarde oprijzen.
Alle personen zijn hard neergekomen, maar komen langzaam bij. Kosmos houdt zijn woord en laat ze vrij.
- Drieëntwintigste scène.
De aarde is nu geheel te zien, iedereen verzamelt op het toneel, en allen bezingen de aarde.
Einde[bewerken]
Uitvoeringen[bewerken]
Vanwege de enorme organisatie en de zeer hoge kosten heeft uitvoering na 1877 maar weinig plaatsgevonden. Maar vooral in Frankrijk is er af en toe wel een uitvoering, al dan niet in (sterk) gewijzigde (goedkopere) vorm. Een volledige professionele geluidsopname is er voor zover bekend ook niet.
Er zijn wel twee lange filmopnames op YouTube, maar ook die zijn heel anders dan het origineel. Eén in het Duits, en één in het Frans. De Franse opname uit 1985 is wellicht de meest correcte, omdat die in de stijl van toen (1875) is. Te zien op kanaal Fred Junot. Deze duurt bijna 3 uur, en dan zit nog niet eens alles er in. In tegenstelling tot in het originele libretto laat Kosmos ze toch vetrekken, en is er aan het einde wel de terugreis in de cocon; en Kosmos, Fantasia, Popotte en Cactus gaan ook mee naar de Aarde. (nu passen er dus opeens zeven personen in de cocon) De muziek in dit deel is vermoedelijk geleend uit een andere compositie. Op Aarde zijn ze er inmiddels van overtuigd dat Vlan en Caprice en Microscoop nooit meer terug zullen keren. Juist tijdens de herdenking landt de cocon met een grote knal. Nadat de mensen van de schrik bekomen zijn, stappen de inzittenden uit en worden de maanbewoners voorgesteld. Hierna wordt uitgebreid feest gevierd, en dat is het daverende einde.
Achtergrond/Trivia[bewerken]
- Het observatorium te Parijs bestaat nog steeds in de vorm die in de opera getoond wordt. Het werd al voltooid in 1671, maar nog uitgebreid in 1730, 1810, 1834, 1850 en 1951.
Daar het om een absurdistische komedie gaat, zijn er veel dingen die helemaal niet kunnen:(enkele voorbeelden)
- Een kanon van die lengte is natuurlijk onmogelijk en onbetaalbaar; én zeker niet in 8 dagen te maken.
- De maan is natuurlijk echt onbewoond, maar de "aardse gedachte" wordt door de bedenkers omgedraaid: de maanbewoners denken juist dat de aarde onbewoonbaar is. En dat de aardlingen kwade bedoelingen hebben. Ook dát is een omgekeerde gedachte, nog ver voor dat "buitenaardsen" en marsmannetjes een bekend begrip werden.
- Hoe de cocon op de terugweg gelanceerd wordt of zou moeten worden wordt niet vermeld of is niet echt duidelijk in het libretto én in de uitvoeringen op YouTube.
Enige verschillen met het boek/de boeken:
- In de opera komen alleen Fransen voor, in het boek speelt de hele voorbereiding zich af in Amerika. En is er maar één Fransman bij.
- Het kanon in Amerika is een soort mortier, dat rechtop in een enorme kuil staat. In de opera is het een veel langer en diagonaal kanon.
- De financiering is in het boek een heel probleem; in de opera komt het wel even ter sprake dat het veel geld kost, maar niet hoeveel, en verder is het geen probleem blijkbaar.
- In het boek is er geen landing op de maan; in de opera wel.
Inspiratie:
- Er zijn sterke aanwijzingen dat Georges Méliès, de bekendste eerste pionier op filmgebied, zich liet inspireren door de opera voor zijn beroemdste film, Le voyage dans la lune uit 1902. Want er zijn veel overeenkomsten. In de film zijn ook het observatorium, de astronomen, de "raket", het lange kanon, en maanbewoners (selenites) te zien. En het is ook een parodie.
| Bronnen, noten en/of referenties |
|
Zie de categorie Le voyage dans la lune (Offenbach) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Dit artikel "Le voyage dans la lune (sprookjesopera)" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Le voyage dans la lune (sprookjesopera).
