Leo De Maeyer
Leo Carl Maria De Maeyer (* 8 december 1927 in Hombeek, België; † 18 juni 2014 in Göttingen, Duitsland) was een Belgisch fysisch chemicus, wetenschappelijk lid van het Max-Planck-Gesellschaft en vroeger directeur aan het Max-Planck-Institut für biophysikalische Chemie in Göttingen. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de methodes voor de bepaling van de snelheid van extreem snelle reacties waarvoor Manfred Eigen in het jaar 1967 de Nobelprijs voor Scheikunde ontving.
Biografie[bewerken]
De Maeyer was de derde zoon van Renée Meuldermans en Franz De Maeyer, in de periode 1924-1930 gewestbeheerder in Belgisch-Kongo, vanaf 1930 verbonden aan de publiciteitsdienst van Het Laatste Nieuws en vanaf 1938 zelfstandig accountant in Mechelen. Broers: René De Maeyer (conservator Muziekinstrumentenmuseum Brussel) en Jaak De Maeyer (raadgever Dir. Gen. Landbouw Europese Gemeenschap). Leo De Maeyer volgde de Grieks-Latijnse humaniora aan het Koninklijk Atheneum te Mechelen en studeerde daarna scheikundige wetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven (KUL). Licentiaat in de Scheikunde 1950; 1952-1954 militaire dienst: bezocht de “school of radar and anti-aircraft-artillery”, werd daarna aan het Laboratory of Chemical Applications (ETAC) te Vilvoorde toegewezen en eindigde zijn dienst als 2de reserve-luitenant. Doctoraat fysische scheikunde 1954 bij J.C. Jungers. Bezocht met een reisbeurs van het IWONL het Max-Planck-Institut für Physikalische Chemie in Göttingen en verlengde zijn verblijf aldaar als laureaat van de wedstrijd der reisbeurzen 1955 en als Stipendiat der Alexander-von-Humboldtstiftung. Vanaf 1956 wetenschappelijk assistent aan het Max-Planck-Institut für physikalische Chemie.[1].
Verbleef in 1961 en 1962 als visiting lecturer aan het Massachussets Institute of Technology (MIT), Cambridge, USA en was van 1963 tot 1966 visiting professor aan het Chemistry Department van de Cornell University, Ithaca, N.Y. USA. Hield voorts talrijke voordrachten in de Verenigde Staten, Zuid-Afrika en in de meeste Europese landen. Was vanaf 1963 Associate van het door Francis O. Schmitt opgerichte “Neuroscience Research Program”, Boston, USA.
1965: benoeming tot Wissenschaftliches Mitglied der Max-Planck-Gesellschaft (Scientific Fellow).
Na de oprichting van het Max-Planck-Institut für biophysikalische Chemie (Karl-Friedrich-Bonhoeffer-Institut) in Göttingen werd De Maeyer in 1971 tot zijn pensioen in 1995 directeur van de afdeling „Experimentelle Methoden“.
Was sinds 1968 gasthoogleraar aan de KUL en sedert 1969 als buitengewoon hoogleraar verbonden aan de KUL, waar hij het Laboratorium voor chemische en biologische Dynamica stichtte.
Van 1978 tot 1981 was De Maeyer „Head of Instrumentation Division“ aan het European Molecular Biology Laboratory (EMBL) in Heidelberg.
Leo C.M. De Maeyer was sinds 1956 getrouwd met Clara Burssens (°1931 in Keerbergen, † 2015 in Göttingen). Zij hadden vier kinderen.
Werkdomein[bewerken]
Het wetenschappelijke werkdomein van L. De Maeyer was de studie der zeer snelle elementaire reactiestappen en de cinetica van elementaire wisselwerkingen.
De Maeyer ontwikkelde in de jaren ’50 en ’60 de technologie voor het onderzoek van snelle en elementaire chemische reactiemechanismen in oplossing met de methode der chemische relaxatie. Het door hem ontwikkelde gebruik van hoge-elektrisch-veld-impulsen, temperatuur-sprong-, ultrageluid- en andere snelle perturbatietechnieken opende nieuwe wegen om het gedetailleerde verloop van enzymatische biokatalytische reacties en andere belangrijke biochemische processen te onderzoeken. Bij de snelle ontwikkeling van nieuwe chemische relaxatiemethoden demonstreerde hij een opmerkelijke originaliteit in de combinatie van elektronische, optische en mechanische systemen voor nieuwe fysico-chemische toepassingen.
Later, als universitair docent en teamleider in nationale en internationale onderzoekslaboratoria, introduceerde hij zowel nieuw ontwikkelde als traditionele ingenieurstechnologieën als innoverende hulpmiddelen in de fysico-chemische, biologische en biofysische wetenschappen. Hij was pionier bij toepassingen van impulsvormige en steady-state-perturbatiemethoden, fotonencorrelatie en het gebruik van niet-lineaire diëlektrische en optische eigenschappen in de kinetica van chemische reacties.
Als onderzoeksdirecteur en researchmanager initieerde hij de ontwikkeling van nieuwe instrumenten en methoden voor vele onderzoekstoepassingen in het bereik van chemie en biologie. Initiatieven tijdens zijn tijd bij EMBL waren een eerste ontwikkeling van laser-scanning confocale microscopie, toepassing van sychrotron-straling in het bij DESY in Hamburg gevestigde EMBL-buitenstation, ontwikkeling van 2D.X-straal- detectoren, computer-beeldverwerking in elektronenmicroscopie en X-stralen-diffractie zoals innovatieve DNA-sequenceringsmethodes door fluoreszenzmarking.[2]
Bijdrage tot de Nobelprijs Scheikunde 1967[bewerken]
Na de toetreding tot het Max-Planck-Institut voor Physikalische Chemie in Göttingen onder directie van Karl-Friedrich Bonhoeffer op 1 september 1954 werkte De Maeyer in de werkgroep van fysicus Manfred Eigen.
Met behulp van de methode der chemische relaxatie (storing van evenwichtstoestanden en observatie van de terugkeer naar het evenwicht) konden Eigen en De Maeyer in 1955 de snelheid en het mechanisme der neutralisatiereactie H+ + OH– onderzoeken. Dit werd tot dan toe als onmogelijk beschouwd. In de hiertoe gebruikte techniek werd het dissociatie-evenwicht in zeer zuiver water door een kortstondig aangelegd hoogspanningsveld verschoven en de verandering der geleidbaarheid oscillografisch geregistreerd.
Het was nodig een speciale elektronische impulsgever te bouwen om de hoogspanningsgelijkrichter en de oscillografische apparatuur te synchroniseren. Een bijzondere brugmethode (nu Exponat Deutsches Museum Bonn).[3] met meerdere elektrolytencellen en teruggekoppelde versterker moesten ontworpen en gebouwd worden. Allerzuiverst conductiviteitswater moest gemaakt worden met dubbele destillatieapparatuur onder stikstofstroom om de theoretische geleidbaarheid van zuiver water zo dicht mogelijk te benaderen. Het maken van dit zogenoemde “Kohlrausch-Wasser” is zo moeilijk, dat het voordien maar één keer gelukt is, nl. 60 jaar eerder, in 1894[4].
De resultaten worden voor het eerst gepresenteerd op de Bunsentagung in mei 1955 in Goslar [5] en gemeenschappelijk gepubliceerd in 1955 [6].
Dit onderzoek leidde naar een studie van de zelfdissociatie van H2O in ijskristallen teneinde de beweeglijkheid van protonen in waterstofbruggen te bepalen. Ook hiertoe werd een nieuwe techniek ontwikkeld: door het aanleggen van hoge elektrische velden aan een kristal worden de voorhanden zijnde ladingen zo snel naar de elektroden getransporteerd dat de elektrische stroomdichtheid in het kristal door de productiesnelheid van nieuwe ionen bepaald wordt (verzadigingsstroommethode).
Voor de studie van ligandenuitwisselingsreacties aan metaalionen, redox-reacties, hydratiereacties en talrijke andere processen met temperatuurafhankelijk evenwicht, werd de temperatuursprong-techniek uitgewerkt, waarbij de storing van het evenwicht door zeer snelle verwarming met een elektrische stroomimpuls teweeggebracht wordt. Optische methoden voor de snelle registratie van evenwichtsveranderingen en hun tijdsverloop zoals ze uit de flash-fotolyse bekend zijn werden door De Maeyer tot een hoge graad van verfijning gebracht om de zeer kleine veranderingen in chemische samenstelling, die dikwijls minder dan één procent bedragen, in zeer korte tijd (microseconden of minder) nauwkeurig te volgen. Steeds ingewikkeldere reactiemechanismen, o.a. snelle stappen in de enzymatische katalyse en andere biochemisch belangrijke processen zoals de herkenningsreacties die de grondslag vormen van de genreplicatie en de biologische proteïnesynthese, konden in de jaren 1955-1967 door Eigen, De Maeyer en hun medewerkers onderzocht worden. De door De Maeyer uitgewerkte technieken hebben verspreiding gevonden en werden in verschillende laboratoria vooral voor het onderzoek van snelle processen in de anorganische chemie en in de biochemie gebruikt.
In die periode was Göttingen het centrum van de relaxatiechemie. De ontwikkelde techniek is alledaags geworden.
De Nobelprijs voor Scheikunde 1967 werd toegekend aan de onderzoeksgroepen Norrish en Porter (ieder 1/4) en voor de helft aan Eigen „for their studies of extremely fast chemical reactions, effected by disturbing the equilibrium by means of very short pulses of energy“ [7]. Eigen wees in de Nobelvoordracht[8] op de bijdrage van De Maeyer en deed dit ook later in vele van zijn voordrachten.
-
Leo De Maeyer, Eigen en Schön voor het gebouw van het instituut in de Bunsenstraße, 1954
-
Karl Friedrich Bonhoeffer, Leo De Maeyer en andere wetenschappers op een kerstfeest van de afdeling, 1955
-
De Maeyer voor de destillatieapparatuur, 1955
-
Leo De Maeyer 2007
lidmaatschap in wetenschappelijke en technische verenigingen[bewerken]
- Bunsengesellschaft fuer Physikalische Chemie (1955–)
- Neuroscience research Program NRP (1962–)
- Wissenschaftliches Mitglied (Scientific Fellow) der Max-Planck-Gesellschaft (1965–)
- Institute of Electrical and Electronic Engineers USA (IEEE) Life Member (1964–)
- VCV Koninklijke Vlaamse Chemische Vereniging, Belgien (1947-, erelid sinds 1969)
- National Academy of Engineering USA, elected foreign associate (1998–)[9]
- American Optical Society (1964–1984)
- International Union of Pure and Applied Biophysics (IUPAB), Council Member (1981–1990).
- Committee on Data for Science and Technology (CODATA), Interdisciplinary Body of the International Council of Scientific Unions, member (1981–1996).
- Lid van de Commissie van Fysische Scheikunde (Belgian Foundation of Scientific Research (FNRS-NFWO)), (1972–1990).
Erkenning[bewerken]
- Kruis van Ridder in de Kroonorde op 14 november 1968[10]
Weblinks[bewerken]
- U. von Weizsäcker: wie schnell laufen chemische Reaktionen ab, Die Zeit, 8. Oct. 1965
- Langjähriger Max-Planck-Direktor Leo De Maeyer verstorben, Max-Planck-Institut für Biophysikalische Chemie, 18. Juni 2014
- Traueranzeige der Max-Planck-Gesellschaft, 28. Juni 2014
- Karel Heremans: Professor Leo C.M. De Maeyer: zijn rol in de Nobelprijs Chemie 1967, science@leuven, Jaargang 15, dec. 2017
- Grete de Maeyer: Erinnerungen an Leo De Maeyer, Max-Planck-Institut für Biophysikalische Chemie (mpibpc), dec. 2017
- chemika.ulyssis.be: Chemika – Historiek: Leo De Mayer, medeoprichter Chemika loveniensis, Leuven, Belgie 1945
- Nationaal Biografisch Woordenboek, vol. 23, 2018, col. 777–785, Belgien
|
Zie de categorie Leo De Maeyer van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
Quellen[bewerken]
- Artikel J.J. Jennen: „Over Dr. Leo C.M. de Maeyer en diens bijdrage tot de jongste Nobelprijs Chemie“, Het Ingenieursblad 37e jaargang 1968, nr. 13–14 513–531
- Het Laatste Nieuws van 09.11.1967 bz 1 en 6
- Gazet van Mechelen van 14.11.1967 bz 13 en 22.08.1969 bz 7
- Martin Hinoul, Geniale geesten: 110 jaar Nobelprijzen, 2011, Leuven University Press, bz. 176 [1]
Referenties[bewerken]
- ↑ historisches Dokument: Curriculum Vitae verfasst von Prof. Dr. Leo C.M. De Maeyer im November 1995 anlässlich der Emeritierung, Archiv der MPG, Berlin: AMPG, III. Abt., Rep. 131, Nr. 1
- ↑ Mededelingen van de Vlaamse Chemische Vereniging 32ste jaargang – Nr. 3 – mei-juni 1970 – blz 79-80
- ↑ Deutsches Museum Bonn: Impedanz-Messbrücke
- ↑ Kohlrausch-Wasser
- ↑ Z. Elektrochem. 59 (1955) 142
- ↑ Die Geschwindigkeit der Neutralisationsreaktion in Naturwissenschaften, 42, 413 (1955)
- ↑ The Nobelprize
- ↑ Nobelpreisrede von Manfred Eigen
- ↑ Leo C.M. De Maeyer NAE
- ↑ Certificaat Koninkrijk België, besluit Nr. 12613 van 14 november 1968
Belangrijke Publicaties[bewerken]
- mit M. Eigen: Relaxation Methods in Technique of Organic Chemistry, Vol. 8, Part II. Ed. By Arnold Weissberger, Interscience Publ. (1963)
- Electric fields in Methods in Enzymology, Vol XVI: Fast Reactions, p. 80, Academic Press, New York, (1969)
- mit M. Eigen: Theoretical basis of relaxation spectrometry in: Techniques of Chemistry, Vol. 6, Part 2, Chapter III, J. Wiley & Sons Inc., New York (1973)
- mit K. Gnädig, J. Hendrix und B. Saleh: Photon correlation spectroscopy of molecular processes in solution, Quart. Rev. Biophysics 9, 83 (1976)
- Chemical relaxation methods in organic chemistry, Bulletin de la Socit Chimique de France, No. 2, 243–252 (1988)
- mit K. Clays, A. Persoons: Hyper-Raleigh scattering in solution in: Modern Nonlinear Optics, Part 3, Eds. M. Evans and St. Kielich. Advances in Chemical Physics Series, Vol. LXXXV, John Wiley & Sons, Inc., ISBN 0-471-30499-9, 455–498 (1994)
Dit artikel "Leo De Maeyer" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Leo De Maeyer.
|
This page exists already on Wikipedia. |
