Lotharkristal
Het Lotharkristal (ook bekend als het Susannakristal) is een gegraveerde edelsteen uit Noordwest-Europa, gemaakt tussen 855 en 869, met scènes uit het Bijbelverhaal van Susanna en de Oudsten. Het Lotharkristal is vandaag de dag te vinden in de collectie van het British Museum.
Beschrijving[bewerken]
De ronde schijf van helder kwarts (bergkristal) met een diameter van 11,5 centimeter vormt de basis voor dit indrukwekkende kunstwerk. Acht gegraveerde scènes beelden het verhaal van Susanna en de Oudsten uit het boek Daniël uit. In dat verhaal wordt Susanna door de oudsten vals beschuldigd van overspel nadat zij weigerde op hun avances in te gaan. Voordat Susanna veroordeeld kon worden, komt Daniel tussenbeide en ondervraagt hij de oudsten. Als de oudsten verschillend antwoorden op de vraag onder welke boom Susanna het overspel pleegde, weet Daniel dat ze een valse getuigenis hebben afgelegd en zodoende worden de oudsten gestenigd (dit element is geen onderdeel van het Bijbelverhaal). In de slotscène wordt Susanna onschuldig bevonden en daar goede naam is gezuiverd. De scènes gaan vergezeld van korte inscripties in het Latijn.[1]
De gravures op het kristal zijn uitgevoerd in een kenmerkende vroegmiddeleeuwse stijl die men ook terug kan vinden in miniaturen en ivoorkunstwerken uit Reims. Het Utrechts Psalter geldt als een van de voornaamste representanten van deze stijl.[2] Het kristal is omgeven door een 15e-eeuws verguld koperen montuur met een bladerrand,[3] dat ooit werd toegeschreven aan Sint Eligius (ca. 588 – 660), de patroonheilige van de goudsmeden.[4]
Datering[bewerken]
Op het kristal staat de inscriptie LOTHARIVS REX FRANC[ORVM ME FI]ERI IVSSIT ("Lotharius, koning der Franken, beval dat ik werd gemaakt"). Er is lang gedacht dat deze regel verwees naar Lotharius II. Lotharius I droeg de titel imperator (keizer), terwijl Lotharius II rex (koning) werd genoemd, net als de opdrachtgever van het kristal. Het is daarom mogelijk dat het kunstwerk tussen 855 en 869 tijdens de regering van Lotharius II werd gemaakt. Zodoende zou het een laat voorbeeld van Karolingische kunst zijn.[3]
Anderen hebben opgemerkt dat de formulering van Lotharius' titels erg ongebruikelijk is, aangezien hij zichzelf nooit 'koning der Franken' noemde. Bovendien werd de naam van Lotharius ten tijde van de vervaardiging altijd gespeld en uitgesproken als Hlotharius. De 'h' werd pas aan het einde van de 9e eeuw in het Oudnederfrankisch onhoorbaar, wat erop zou kunnen wijzen dat de regel na de regering van Lotharius II is toegevoegd, of dat het kristal misschien door iemand anders is gemaakt. Simon MacLean betoogde derhalve dat de 10e-eeuwse koning Lotharius van Frankrijk de patroon was van dit imposante juweel.[5] Mats Dijkdrent denkt daarentegen dat de regel misschien was toegevoegd om er een overtuigender relikwie van te maken, gemaakt door Sint-Eligius die volgens zijn vita voor een zekere Lotharius, koning van de Franken (eigenlijk Clothar II) zou hebben gewerkt.[1]
Geschiedenis[bewerken]
Voor de 10e eeuw zijn er zijn geen tekstuele bronnen bekend die het Lotharkristal noemen. De eerste vermelding verhaald van een graaf die het juweel verpande in ruil voor een paard.[6] Vervolgens kwam het juweel in het bezit van de abdij van Waulsort (het huidige België), waar het kristal tot in de 18e eeuw verbleef.
In 1793 plunderden revolutionaire Franse troepen Waulsort en naar verluid is het kristal toen in de Maas terecht gekomen, waar het met een barst in het midden door een kunsthandelaar uit zou zijn opgevist. De Belgische handelaar, die beweerde dat hij het kunstwerk uit de rivierbedding had gehaald, verkocht het kristal voor twaalf frank aan een Franse verzamelaar. Daarna ging het kunstwerk naar de Britse politicus Ralph Bernal, die er £10 voor betaalde.[7] In 1855 werd het kristal namens het British Museum verworven door Augustus Wollaston Franks op een veiling van Bernals collectie bij Christie's voor £ 267.[8][6]
Interpretatie[bewerken]
Het kristal is een van de weinige Karolingische gegraveerde edelstenen die mogelijk in de kringen van het Karolingische hof is gemaakt.[9] Er zijn een aantal interpretaties geopperd aangaande de functie van het kristal, evenals de betekenis ervan in een hof-context, maar de precieze betekenis ervan blijft een voortdurend debat onder wetenschappers.[10]
Het onderwerp van de uitbeelding op het kristal suggereert dat het misschien was bedoeld om aan het hof getoond te worden als symbool van de rol van de koning in de rechtspraak. Het ontwerp ervan kan een toespeling zijn op het borstharnas van gerechtigheid gedragen door de Kohen Gadol (de joodse hogepriester).[4] Volgens deze interpretatie kan het kristal een poging zijn geweest om de heerser aan zijn rol in de rechtspraak te herinneren, waarbij een Bijbelse parallel werd gebruikt om hem aan te sporen het ideaal van wijze heerschappij hoog te houden. Ook kan de uitbeelding geïnterpreteerd worden als een commentaar op de relatie tussen kerk en staat, waarbij Susanna de kerk vertegenwoordigt die tegen haar vijanden wordt beschermd door de rechtvaardige beslissingen van de wereldlijke heerser.[2]
Er is ook betoogd dat het kristal verband houdt met de scheiding van Lotharius en zijn vrouw Theutberga. Om een aanleiding te hebben om van Theutberga te kunnen scheiden, beschuldigde Lotharius haar van het plegen van incest. Verschillende wetenschappers suggereerden dat het kristal in 865 werd gemaakt, toen Lothar zich met zijn vrouw probeerde te verzoenen, om zowel te dienen als verwijt aan de koning vanwege zijn gedrag, als als tovermiddel om het koninklijk paar tegen het kwaad te beschermen.[11]
Referenties[bewerken]
- ↑ 1,0 1,1 (2021)The Lothar Crystal as a Relic of Saint Eligius. Peregrinations: Journal of Medieval Art and Architecture 7 (3): 1-26 .
- ↑ 2,0 2,1 British Museum, Lothair Crystal. A History of the World in 100 Objects Gearchiveerd op 20 January 2010.
- ↑ 3,0 3,1 British Museum, The Lothair Crystal. British Museum catalogue. Citefout: Ongeldig label
<ref>; de naam "BM catalogue" wordt meerdere keren met andere inhoud gedefinieerd. - ↑ 4,0 4,1 , The Oxford history of Western art, Oxford University Press US. ISBN 978-0-19-860012-1.
- ↑ (2022)Royal Adultery, Biblical History and Political Conflict in Tenth Century Francia: the Lothar Crystal Reconsidered. Francia 49: 1-25 .
- ↑ 6,0 6,1 , Treasures of the British Museum, Thames & Hudson, London. ISBN 0-500-20119-6.
- ↑ Banham, Joanna, William Morris and the Middle Ages: a collection of essays, together with a catalogue of works exhibited at the Whitworth Art Gallery, 28 September-8 December 1984, Manchester University Press ND. ISBN 978-0-7190-1721-6.
- ↑ "Franks, Augustus Wollaston." Grove Art Online. Oxford Art Online. 4 June 2010 <http://www.oxfordartonline.com/subscriber/article/grove/art/T029737>.
- ↑ Lasko, Peter, Ars Sacra, 800-1200, Yale University Press, 1995 (2nd edn.) ISBN 978-0300060485; Image
- ↑ Nees, Lawrence, Early medieval art, Oxford University Press. ISBN 978-0-19-284243-5.
- ↑ Rider, Caroline, Magic and impotence in the Middle Ages, Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928222-7.
Verder lezen[bewerken]
- Dijkdrent, Mats, "The Lothar Crystal as a Relic of Saint Eligius". Peregrinations 7:3 (2021), 1-26. https://digital.kenyon.edu/perejournal/vol7/iss3/1/
- Caygill, Marjorie (2001), The British Museum A-Z companion, Fitzroy Dearborn Publishers, ISBN 978-1-57958-303-3Pagina Module:Citation/CS1/styles.css heeft geen inhoud.
- Flint, Valerie I. J. "Susanna and the Lothar Crystal: A Liturgical Perspective". Early Medieval Europe 4:1 (1995), 61–86.
- Kornbluth, Genevra Alisoun (1995), Engraved gems of the Carolingian empire, Pennsylvania State University Press, ISBN 978-0-271-01426-5Pagina Module:Citation/CS1/styles.css heeft geen inhoud.
Externe links[bewerken]
- British Museum-pagina over het Lothair-kristal
- A History of the World - Object: Crystal engraved with images from the Biblical story of Susanna, made for the Medieval King Lothair. BBC and British Museum (22 September 2008). Geraadpleegd op 17 June 2010.
Dit artikel "Lotharkristal" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Lotharkristal.
