Michel Dijkstra
Michel Dijkstra (1982) is docent en publicist op het gebied van oosterse filosofie en westerse mystiek. In het Westen is het gebruikelijk om een scheiding te leggen tussen lichaam en geest, materie en bewustzijn. Het Oosten ziet al het leven als een samengesteld geheel. Het levenspad ontstaat, zo zegt Laozi, door hem te begaan. Dit spoor volgt Dijkstra door onophoudelijk kritische levensvragen te stellen, ook al volgt er vaak geen antwoord. [1] Hij is er wel van overtuigd, dat de mens lijdt, omdat hij gevangen zit in zijn hechtingen, obsessies en fixaties. Zen leert om deze los te laten. [2]
Inleiding[bewerken]
Al op zestienjarige leeftijd las Dijkstra het standaardwerk Geschiedenis van de filosofie van de Duitse filosoof Hans Joachim Störig, die niet alleen de Europese denkers behandelde, maar ook een uitleg gaf van oude Indische en Chinese wijsbegeerte. Dijkstra studeerde filosofie, Sanskriet en journalistiek. Daardoor is hij in staat om oude geschriften met elkaar te vergelijken (comparatieve filosofie). Zijn proefschrift gaf hij als titel In alle dingen heb ik rust gezocht, met als onderschrift de weg naar eenheid bij Meister Eckhart en zenmeester Dōgen . Zij beiden geloven dat alles in het leven ten diepste met elkaar in verbinding staat. Eckhart zoekt rust in de ziel bij God en Dogen bij de Boedhha. [3]
Zen[bewerken]
Van de boeddhistische stromingen is Zen in de westerse samenleving een van de bekendsten. Het staat voor meditatie, sterking door handeling en zelfbeheersing, met als doel eenwording met boeddha en de kosmos. Zen wordt over het algemeen geassocieerd met verstilling en rust. Loslaten als levenshouding. [4]
Zenmeester Linji Lu ziet het anders, zegt Dijkstra. In de westerse wereld staat Nietzsche bekend als de filosoof met de hamer, omdat hij zich consequent verzette tegen heersende ideeën. Linji is de zenmeester met het zwaard. De helft van zijn teksten bestaat uit radicale preken, die breken met het gemeengoed van de boeddhistische ideeënleer.
Met verve herhaalt hij dat hij niets geeft om Boeddhas en Patriarchen. Die zijn dood. Het gaat hem om de levende Boeddhas en die zitten hier naar hem te luisteren. [5]
Alleen geweld (figuurlijk bedoeld) leidt tot vrijheid. Van niets of niemand afhankelijk te zijn. Wie een autoritaire leider aanbidt en zich ondergeschikt voelt, moet zich van die gehechtheid ontdoen en vrij worden. Op deze manier ontstaat een betere en een gelijkwaardiger relatie . Linji spoort aan om alles wat in de weg staat, vooroordelen, illusies en te hoog gespannen verwachtingen, los te laten.
De mens lijdt, omdat hij gevangen zit in zijn hechtingen, obsessies, fixaties. Hij is nooit tevreden met het hier en nu, maar wil altijd meer. Het loslaten van al die begeerten betekent niet, dat je niets meer wilt, maar dat je geen slaaf bent van wat je wilt. [6]
Zoals het kruis het christendom symboliseert is de lotusbloem het beeldmerk van het boeddhisme. De lotus wortelt in het moeras en haalt daar ook de nodige voeding uit en groeit. Volgens Dijkstra staat dus het moeras zowel voor het lijden, maar ook de mogelijkheid je daaruit te bevrijden. De Indiase filosofie is heel aards, zeker waar het gaat over het gebukt gaan onder leed. Het boeddhistische begrip Dukkha staat voor lijden, pijn, onbevredigende ervaringen, ongemak of stress . Dukkha is de notie dat ongemak en pijn onlosmakelijk verbonden zijn met het leven. Het karrewiel loopt een beetje aan en daardoor loopt de wagen stroef. Met andere woorden, het leven gaat niet altijd over rozen, een bepaalde mate van angst en zorgen horen erbij.
Leegte[bewerken]
Veel zenoefeningen verlopen in stilte. Niet alles dat we om ons heen zien, zoals de wind, die door de bomen waait, is in woorden te vangen. Zuiver, woordeloos en volmaakt weten. De essentie van dit weten is leegte. Leegte, niet in negatieve zin (zoals een woestijn die leeg is), maar in de zin van de afwezigheid van vaste substantie. De dingen bestaan wel, maar zijn niet terug te brengen tot een vaste kern. Alles is afgestemd op elkaar. [7]
Volgens deze denkrichting is het niet te zeggen, wie je werkelijk bent. Ook als de geest geen rust vindt is het onmogelijk hem aan een ander te laten zien. De ziel is geen ding, dat zich laat vastpakken, zoals het rechterbeen. Een andere bekende zenuitspraak gaat over de vinger en de maan. In dit geval is de maan het symbool van de verlichting. Soms hangt er een wolkendek voor de maan. De verlichte aard van de mens is er altijd, maar wordt soms niet gevoeld.
De afstand van de vinger tot de maan is onmetelijk. Het is dankzij de vinger dat je weet in welke richting je moet kijken
Ten slotte adviseert Michel Dijkstra om te stoppen met instrumenteel te denken: juist niet meer zoeken naar nut en noodzaak van bepaalde gedachten kan leiden tot zelfverwerkelijking. Een inzicht in iets, dat er al was. De overdracht van de geest kan ook via een medemens verlopen. Twee spiegels die tegenover elkaar staan en elkaar licht geven. Wie jij bent, wordt gereflecteerd door de ander. Deze wederzijdse ondersteuning en doordringing van alle dingen tegenover elkaar. Dat is de kern van de zenfilosofie.
Boeken[bewerken]
Zenboeddhisme (2010)
Inleiding taoïstische filosofie (redactie, 2015)
Basisboek oosterse filosofie (2016)
In alle dingen heb ik rust gezocht (2019)
Intimiteit en onthechting (2021)
Externe link[bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
Dit artikel "Michel Dijkstra" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Michel Dijkstra.
