Molenaars Orinx

De molenaars Orinx/Orins vormden een eeuwenoud geslacht van molenaars in het Pajottenland, het aangrenzend deel van Henegouwen en Oost-Vlaanderen.

Betekenis van de naam Orinx/Orins[bewerken]

Volgens Dr. Jozef Van Overstraeten (1896-1986), erevoorzitter van de Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlands woord "oorrinc", dit wil zeggen oorring. Dit zou de bijnaam zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse "horic", dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc[1]. Dr. Frans Debrabandere, secretaris-generaal Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, houdt het bij de verklaring plaatsnaam "horik of hoek".^[1]

Schrijfwijzen[bewerken]

Van de naam Orinx bestaan vele schrijfwijzen. De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen is ontstaan bij o.a. Simon Orinx (1757-1820). Dit was het gevolg van het analfabetisme van een groot deel van de toenmalige bevolking. Algemene leerplicht werd in België pas ingevoerd in 1914.^[2] Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen, in het zuiden van het Pajottenland, noordwaarts naar Asse. Bij de uitwijking naar Franstalig België verbasterde de naam naar "Oreins" Ten gevolge van de inlijving van België in de Franse Republiek (1795) werd hier ook de burgerlijke stand ingevoerd er werden o.a. geboorteregisters ingevoerd, voordien bestonden enkel de parochieregisters (doop, huwelijk, begrafenis). Bij de geboorte moesten de borelingen letterlijk getoond worden aan de bestuurders. Daar nog veel mensen ongeletterd waren konden zij hun naam enkel fonetisch mededelen. Het was dan aan de ambtenaar om te bepalen hoe de naam moest worden geschreven.

Het eerste kind van Simon wordt geregistreerd als Anne-Marie Orinckx (17-04-1797), hijzelf tekent met een kruisje, zoals gewoonlijk was bij analfabeten.
Het tweede kind wordt ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22-04-1799), en Simon tekent Orinx maar wel in een stuntelig omgekeerd schrift, Simon is dan wel 42 jaar oud.

In 1808 (onder het Nederlandse bewind) wordt de naam van Antoinette Orix, veranderd in Orinx, dit ingevolge een arrest van de Raad van State (België), die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzet.

Handtekening 1 Simon Orinx

Handtekening 1 Simon Orinx
Handtekening 2 Simon Orinx

Handtekening 2 Simon Orinx

Het derde kind krijgt de naam Jeanne Orickx (21-06-1801), Simon houdt het bij Orinx.
Het vierde kind wordt Jeanne-Petronelle Orikcx (21-06-1802), maar sterft amper een maand oud. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix krijgen de familienaam Orinx. Het laatste wordt Jean Alexandre Orinx.

Verspreiding[bewerken]

Volgens https://familienaam.be/ van de verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het Belgisch rijksregister gedurende het jaar 2008.

Schrijfwijze	Totaal	Gemeente (stad) met grootst aantal	Tweede grootst aantal
Orinx	75	Asse	Brussel-hoofdstad
Orins	36	Maarkedal	Kluisbergen
Orincx	1	Asse
Horrix	40	Maasmechelen
Horinckx	21	Brussel-hoofdstad	Assenede
Horicx	14	Opwijk	Merchtem
Horicks	6	Brussel-hoofdstad	Waver
Hoorickx	21	Brussel-hoofdstad	Assenede
Oreins	35	Dour	Waver

De Orinx in Brussel-hoofdstad zijn grotendeeels ingeweken Pajotten.

Lijst van molenaars[bewerken]

Molenaar	Plaats	Molen	Jaar
Simon Orinx	Asse	watermolen van Asbeek[2]	1820
Nicolas Orens	Beert (Pepingen)	Kattenholmolen	<1833
Jan-Baptist Orens	Elingen (Pepingen	Zwarte Molen	1840
Petrus Orincxs	Heikruis (Pepingen)		+1848
Jan-Baptist II Orins	Herfelingen (Galmaarden)	molen van Ter Rijst[3]	ca1719
Andreas Orincx	Herfelingen (Galmaarden)		ca 1801
Joannes-Baptista Orinx	Herfelingen (Galmaarden)		1810
Adrien Orins	Herne	Boesmolen[4]
Paul Orins	Herne	Boesmolen	1635
Nicolas Orins	Herne	Breemmolen	1862
Franciscus Orins	Herne	Moleken Teveel	1834
Franciscus Orins^[3]	Herne	Moleken Teveel	1834
François Orins	Herne	?	1845
Jozef Orins	Herne	?	1845
Bernard Orins	Herne	?	1845
.Orins-Rens	Herne	Hernemolen	v 1834
Jean Orins	Hove (Hoves) (Opzullik)(Silly)	moulin de Hoves[5]	1674
André Orincx	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken[6]	ca 1800
P.J. Oreins	Monstreux (Nijvel)(Nivelles)	Moulin de Monstreux [7]	1778
Jean-Baptiste Horinckx	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	°1801
Orincx-Borremans	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	<1834
Carolus Orincx	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	1836-1840
Jean-Baptiste Orins	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	°1841
Eugene Orins	Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw)	molen van Oudenaken	°1842
Leopold Orins	Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst[8]	1857
Jan-Baptist Orins	Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst	1857-1908
Petrus Orins	Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst	1908
René Orins	Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst	1944
Robert Orins	Schorisse (Maarkedal)	Rizoimolen, Bos Ter Rijst	1975-1980
Jan-Baptiste Orins	Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen[9]	1824
Theodoor Orins	Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen	1855
Leopold Orins	Sint-Lievens-Esse	Biezelenbergmolen	1872
Theodoor Orins	Tollembeek (Galmaarden))	Heroutmolen[10]	<1829
Judocus Orinx	Tollembeek (Galmaarden)	Heetveldemolen^[4][11]	1801
Arnold Orinx	Tollembeek Galmaarden		+1718
Jan Anton Orinx	Tollembeek (Galmaarden)		1722
Jan Baptist Orins	Twee-Akren (Lessen) en Gibeek (Aat)		°1794-1855

Aanverwante molenaars[bewerken]

Molenaars leerden doorgaans het vak van vader op zoon. Wel was iedere molenaar niet in de mogelijkheid om al zijn zonen werk te geven. Andere molenaars waren dan bereid om ze aan te werven vermits ze toch een minimale kennis hadden van het vak, waarbij ze gelegenheid hadden om kennis te maken met de dochters. Het gevolg hiervan was dat er nogal wat huwelijken afgesloten werden tussen molenaarsfamilies. Hieronder een lijstje van molenaars die verwant waren met de familie Orinx-Orins.

Naam	molen	gemeente	verwantschap	met	jaar
C. Mahie	Koereitmolen[12]	Asse (Koereit,94)	oom	Ludo Orincx	1890
A. Van Overstraeten	?	Asse	echtgenoot	Johanna Orins	1892
J.F. Van Ingelgem	?	Mazenzele (Opwijk)	schoonvader	Eugenius L. Orincx	1880
H. Van Horenbeeck	? 4e sectie 97	Asse	echtgenoot	Antonia Orinx	1828
J. De Bilde	Rizoimolen	Schorisse	schoonbroer	J.B. Orins	1847-1856
E. De Bilde	Rizoimolen	Schorisse	schoonbroer	J.B. Orins	1847-1856
M. Thiels	Buitenmolen[13]	Herne	echtgenoot	Orins	1846
J.B. Nerinckx	Kattenholmolen	Beert	echtgenoot	Catharina Orins	1833

Voetnoten

↑ Verklarend woordenboek van de familienamen in België en Noord-Frankrijk (1993). Gemeentekrediet
↑ de Vroede M.(1970).De weg naar de algemene leerplicht in België in Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden. Deel 85
↑ was eigenaar van twee molens
↑ Volgens de kadastrale legger van Tollembeek opgemaakt door J.M.Gerard in het jaar X(1801-1802) was Judo Orinx, molenaar op de windmolen (afgebroken) die eigendom was van de wed. H.Herpigny. De windmolen zou gestaan hebben op de Molenveldbaan.

Bronnen

Belgisch Rijksarchief[14]
Gemeentelijk archief Asse
Molenecho's [15]
R. DE WOLF, De molenaars Orinx en Orange I de stamvader van het Belgisch trekpaard, 2023, p..68
H.TEMPERMAN, Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903) in:Le moulin à vent de Hoves et ses meuniers (1200-1903), in Annales du Cercle archéologique d'Enghien, 1976-'78 (deel 18). p. 317-332

.

Dit artikel "Molenaars Orinx" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Molenaars Orinx.