Park van Hoegaarden

Het Park van Hoegaarden ligt achter het Kapittelhuys in Hoegaarden. Het 4 ha grote kapittelpark vestigde de Tuinen van Hoegaarden sinds 1991. Vanaf 2018 worden de vroegere toontuinen omgevormd tot een park.^[1]

De oudste boom in het park is een tamme kastanje van 275 jaar oud.^[2]

Locatie[bewerken]

Het park wordt in het noordwesten begrensd door de Pastorijstraat. Ten westen en ten oosten liggen woningen met particuliere tuinen. Aan de zuidkant ligt landbouwgebied. Tussen het noordelijk deel en het zuidelijk deel loopt Straat Elst, ook wel buurtweg Neskensstraat genoemd.^[3]

Geschiedenis[bewerken]

Het Park van Hoegaarden (Houtmarkt 1, 3320 Hoegaarden) is een openbaar park gelegen achter het 18^de-eeuwse Kapittelhuis en het Arendsnest, sinds 1990 beschermd als dorpsgezicht.^[4] De site werd in 1991 bekend als de Vlaamse Toontuinen, een complex van verschillende thematuintjes, ter promotie van de Vlaamse tuinarchitectuur.

Door het zeer intensieve onderhoud en de nood aan kwalitatief groen dicht bij de inwoners van Hoegaarden, kreeg de tuin een nieuwe invulling als openbaar park. In de tuin staan vele bijzondere bomen.

Evolutie[bewerken]

Gravin Alpaïdis en de Franse Revolutie

De geschiedenis van het park gaat terug tot het jaar 980, toen Gravin Alpaïdis het Kapittel van Hoegaarden stichtte. In 1634 werd het Kapittelhuis gebouwd naast een groot landbouwperceel van meer dan drie hectare, evenals hoeve Arendsnest.

Het kapittelhuis werd gebruikt door kanunniken tot de Franse Revolutie.^[3] De hoeve werd in augustus 1789 bestormd door Fransgezinde opstandelingen onder leiding van Jean-Baptist Van Autgaarden.^[3] Het huis werd in 1800 openbaar verkocht aan Jean-Baptist Dumont, die later burgemeester van Hoegaarden werd. Op 7 februari 1850 kocht de weduwe van J.-B. Dumont ook Arendsnest. Tien jaar later werd de hoeve gekocht door Henri Joseph van Dormael, net als Dumont brouwer. Zijn weduwe verkocht de hoeve in 1883 het opnieuw aan Jacques Clement Dumont (1829-1909), inmiddels eigenaar van het Kapittelhuis. Deze legde in 1882-1883 het eerste park aan.^[3]

Hoewel het geheel "hof" genoemd werd, was het geen moestuin, maar veeleer een lusthof. Stelselmatig volgde aanplanting. In het begin van de 20^ste eeuw werden exotische boomsoorten aangeplant. In die tijd had het domein het uitzicht van ‘een door bomen overschaduwd park’. Een aantal van deze bomen is ook in 2021 nog aanwezig.

Dymphna Dumont, dochter van Clement, trouwde in 1911 met Albert Charles Bail, waardoor het geheel in handen kwam van de familie Bail.^[5] Hun zoon Paul Bail werd meteen de laatste privé-eigenaar van het park: in 1980 werd hij vermoord aangetroffen in een kofferbak.^[6]^[7] Bail was ongehuwd en kinderloos en had geen erfgenamen. Op die manier werd de staat eigenaar van de gronden. Enkele jaren later kocht de gemeente Hoegaarden het geheel aan en stelde het open voor publiek.

Vlaamse Toontuinen (1991 – 2003)

Omdat de gemeente niet meteen een bestemming vond, besloten ze het inmiddels verloederde park in 1991 te verhuren aan vzw Vlaamse Toontuinen. Deze vzw legde er verschillende modeltuinen^[1] aan ter promotie van de Vlaamse tuinarchitectuur. Het was een gezamenlijk initiatief van de Vlaamse tuinaannemers en VLAM.

Toontuinen vanaf 1991 - 2003
Hagenpadtuin Serretuin Stadstuin Misdaadtuin Patiotuin Biertuin Pollenarme tuin	Geurtuin Zitkuiltuin Gouden tuin Pottentuin Vijvertuin Formele tuin Bamboetuin Kringlooptuin	Geheime tuin Spiegeltuin Boudewijntuin Kringlooptuin Geheime tuin Spiegeltuin Boudewijntuin	Daktuin Schaduwtuin Rozentuin Tuin van heden Mercatortuin Landelijke tuin Ecologische siertuin Borders

In juni 1991 werden de Tuinen van Hoegaarden officieel geopend door Gaston Geens, toenmalig voorzitter van de Vlaamse Executieve (later werd deze functie "minister-president van de Vlaamse Regering" genoemd).^[8] In de toptijd lieten 26 tuinontwerpers er hun kunsten zien.^[9]

De mooie en inspirerende tuintjes trokken vele bezoekers, maar werden niet door iedereen enthousiast onthaald. Veel oude parkbomen overleefden de werken niet en de brede centrale laan en omhaagde tuintjes met betonklinkers pasten niet in de informele, landschappelijke sfeer van het 19de-eeuwse park. Bovendien vergden de thematuintjes heel veel onderhoud, dat enkel mogelijk was dankzij de steun van de Vlaamse regering en een waslijst aan sponsors.

Toen de bezoekersaantallen en subsidies terugvielen, was het onderhoud niet meer vol te houden. De tuintjes werden verwaarloosd en trokken minder publiek.^[10] In 2003 legde de vzw de boeken neer en kwam het domein onder beheer van een nieuwe vzw, de Tuinen van Hoegaarden.

Tuinen van Hoegaarden (2003 – 2017)

De combinatie van meer onderhoud (onder meer door het pesticideverbod) en minder geld was een van de redenen waarom de nieuwe vzw besliste om in te zetten op een meer ecologisch en duurzaam parkbeheer. Vele thematuintjes werden verwijderd om zo zichtassen doorheen het park te creëren. Toen ondanks de veranderde werkwijze het park – met zijn vele paden, gazons en vaste plantenborders – nog steeds moeilijk te onderhouden was, drong een verdere herinrichting zich op.

Park van Hoegaarden (2018 – heden)[bewerken]

Ondertussen belandde het beheer bij de gemeente Hoegaarden zelf. De gemeente besloot om de Tuinen een nieuwe invulling te geven als een groene ontmoetingsplek met aandacht voor recreatie, natuur en educatie. Daarbij was het de bedoeling het oorspronkelijke park weer te laten zien.^[1] De wandelpaden worden vernieuwd en oude bodemverhardingen worden verwijderd. Het Kapittelhuis werd verkocht en er is in 2021 een restaurant in gevestigd.^[11]