Participatiesamenleving
Met de participatiesamenleving of doe-democratie[1] wordt in Nederland een samenleving bedoeld waarin iedereen die dat kan verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Vanwege stijgende kosten wil de overheid de verzorgingsstaat beperken en probeert steeds meer taken aan de individuele burger over te dragen.
Oorsprong en betekenis[bewerken]
In zijn eerste troonrede, tijdens het Kabinet-Rutte II op 17 september 2013, stelde koning Willem-Alexander dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker diende te veranderen in een participatiesamenleving. "Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel", aldus de koning.[2]
De eerste politicus die het woord participatiesamenleving gebruikte was de toenmalige vicepremier en minister van Financiën Wim Kok. In 1991 hield de PvdA-leider zijn achterban voor dat de verzorgingsstaat niet meer te betalen was. Hij betoogde dat de saamhorigheid een andere ( niet louter door de overheid gefinancierde) gestalte moest krijgen. Hij repte van een overgangsfase, van de verzorgingsstaat naar een goed werkende participatiesamenleving.[3] Ook voormalig premier Balkenende hanteerde de term participatiesamenleving al in 2005.[4]
De politieke partijen geven aan het begrip participatiesamenleving een verschillende invulling. Aan de rechterkant betoogt men dat de participatiesamenleving de burger meer vrijheid geeft en kansen schept voor het maatschappelijk middenveld. Links van het politieke spectrum houdt men staande dat de onderlinge solidariteit hierdoor bevorderd wordt en burgers zou aansporen om meer verantwoordelijkheid te nemen voor de noden van de kwetsbaren in de samenleving. De noodzaak tot verandering staat niet ter discussie, omdat de huidige verzorgingsstaat ten koste gaat van andere belangrijke zaken als goed onderwijs en veiligheid.[5]
De contouren van de participatiesamenleving, als verbeterde versie van de verzorgingsstaat, tekenen zich langzamerhand af. "Wij dwingen niets af," zegt premier Rutte, "de mensen willen het zelf. Wij sluiten slechts aan bij een beweging die gaande is."[6]
In november 2013 werd 'participatiesamenleving' op het congres van het Genootschap Onze Taal verkozen tot woord van het jaar 2013.[7]
Voordelen[bewerken]
In tijden van bezuinigingen is de participatiesamenleving goedkoper dan de verzorgingsstaat. De zorguitgaven zijn bijvoorbeeld sinds 1972 onafgebroken gestegen en bedragen nu 14 procent van het bruto binnenlands product.[8] Die stijging is maar ten dele te verklaren door de vergrijzing, want ouderen vragen meer zorg. Ook door de technologische vooruitgang stijgt de zorgconsumptie, van de wieg tot het graf.[9] Het Centraal Planbureau bericht dat nu al bijna een kwart van het inkomen aan de zorg opgaat en wanneer de zorgkosten omhoog blijven gaan zal in 2040 een gemiddeld gezin een derde van het besteedbaar inkomen hieraan kwijt zijn.[10]
Een tweede voordeel is dat, in de ideale participatiesamenleving, iedere burger zijn of haar eigen kracht of talent gebruikt en naar vermogen meedoet aan de samenleving. Dit geldt ook voor diegene die een lichamelijke of verstandelijke beperking heeft. Het is de bedoeling dat iemand niet meer jarenlang een uitkering ontvangt. Iedereen blijft – met de nodige aanpassingen – actief en betrokken.
Kritiek[bewerken]
Meteen na de troonrede ontstond op internet en in de media discussie over het begrip participatiesamenleving. Er werd bijvoorbeeld gesteld dat het begrip eigenlijk betekent: "zoek het zelf maar uit."[11] Ook werd geopperd dat het een verhullende term is "voor verschraling van de voorzieningen en herintroductie van de klassenmaatschappij. Een samenleving waarin je voor een fatsoenlijke oude dag afhankelijk bent van centen of familie, die dan ‘participanten’ moeten gaan heten."[12]
Critici van de participatiesamenleving stellen dat het wegvallen van overheidsondersteuning de werkelijk kwetsbaren voor grote problemen plaatst. De armlastigen, de chronisch zieken, degenen die geen netwerk hebben of nauwelijks familie. Tot voor kort kon men nog redelijk onafhankelijk en zelfstandig leven. Mantelzorgers zijn nu al vaak overbelast. De vraag is dus, of de overheid mensen het recht op zorg mag ontnemen.[13]
Actief burgerschap[bewerken]
Evelien Tonkens, oud-hoogleraar Actief burgerschap, verdeelt de burgers in twee categorieën: de eerste is passief, claimt rechten en komt niet zelf in actie. Aan de andere kant ziet zij veel burgers die wel hun verantwoordelijkheid nemen en de nodige initiatieven ontplooien.[14]
Met haar pleidooi voor actief burgerschap hoopte Tonkens ook mensen met elkaar te verbinden. Het zou, volgens haar, niet uit moeten maken of je gezond of ziek, sterk of zwak, een nieuwe of een autochtone Nederlander bent. We zijn bij elkaar, zegt ze, om elkander te helpen. Tegelijkertijd constateert Tonkens dat actieve burgers vooral te vinden zijn onder de hoger opgeleiden. Ook inwoners van kleine dorpen zijn meer bereid tot nabuurschap.
Zij wijst ook op de emoties die gepaard gaan met het verdwijnen van de verzorgingsstaat. Wanneer iemand in de bijstand zit of niet in staat is om zelfredzaam te zijn, kan deze persoon zich schuldig of miskend gaan voelen en door de maatschappij buiten gesloten. Dit geldt vaak voor mensen in de probleemwijken. Zij voelen zich soms door de overheid in de steek gelaten.
Het vrijwilligerswerk neemt steeds meer taken van de overheid gedeeltelijk over, zoals kinderopvang, de bestrijding van de eenzaamheid en vuilnis oprapen in het park. Maar de vrijwilligers verwachten wel minder regelgeving van het (lokale) bestuur om voorzieningen mogelijk te maken.[15]
Evaluatie[bewerken]
Vier jaar na de introductie van de term participatiesamenleving, maakte het kenniscentrum Movisie de balans op.[16] Het centrum constateert dat een definitie van dit begrip anno 2017 nog steeds niet geformuleerd is door de overheid en dat een daaraan verbonden doelstelling ook ontbreekt. Evenmin is duidelijk welke rol de landelijke en lokale bestuurders hierin spelen. Uit het onderzoek blijkt wel dat inmiddels in 94% van de gemeenten burgerinitiatieven gestart zijn die tot doel hebben de sociale cohesie te bevorderen. Maar veelal betreft het, zo beaamt Movisie, hoger opgeleiden die zich hiermee bezig houden. De lageropgeleiden, autochtonen en migranten doen nog niet mee. Omdat de participatiesamenleving door velen gezien wordt als een bezuinigingsmaatregel, pleit Movisie voor het spannen van een steviger vangnet voor de kwetsbare burgers.
Zie ook[bewerken]
Dit artikel "Participatiesamenleving" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Participatiesamenleving.
|
This page exists already on Wikipedia. |
