SIvoorvoegsel

Geplaatst:
16-09-2021

Deze pagina is genomineerd voor verwijdering

Ten minste een van de mensen die meewerken aan Wikipedia vindt dat deze pagina in deze vorm niet binnen de Wikipedia-encyclopedie past.
De hiervoor opgegeven reden is: Inhoudelijk vrijwel hetzelfde als het lemma SI-stelsel. Wellicht vervangen met doorverwijzing

De pagina is daarom aangedragen op de beoordelingslijst. Daar is mogelijk ook een meer gedetailleerde reden voor de beoordelingsnominatie te vinden.

Na plaatsing op de beoordelingslijst blijft dit artikel minstens twee weken staan, zodat eventuele bezwaren ingebracht kunnen worden. Als u het artikel zodanig kunt verbeteren dat daarmee de redenen voor verwijdering komen te vervallen, aarzel dan vooral niet om het te verbeteren. Vergeet niet om dit op de genoemde lijst te vermelden.

Indien u van mening bent dat het artikel dusdanig is verbeterd en aangepast dat het wel binnen Wikipedia past, vraag dan op de lijst (of aan de nominator) of dit sjabloon verwijderd mag worden.

NB: deze melding dient te blijven staan tot de beoordelingsdiscussie afgesloten is.
Algemene informatie is te vinden op Wat Wikipedia niet is en de uitleg bij "te beoordelen pagina's".

(↓/✔/✂)

Een SI-prefix of SI-voorvoegsel is een decimaal voorvoegsel dat kan worden toegevoegd aan elke eenheid van het SI-stelsel, om aan te geven dat het om veelvouden of delen van die eenheden gaat. Deze prefixen zijn officieel vastgesteld door het Bureau international des poids et mesures.

Deze prefixen worden ook gebruikt met niet-SI-eenheden, zoals de centiare, kiloton en milliliter.

Overzicht[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

Als voorbeeld, het voorvoegsel kilo vermenigvuldigt de eenheid met 1000. Een kilometer is dus gelijk aan 1000 meter en een kilowatt is gelijk aan 1000 watt. Het prefix milli deelt de eenheid door duizend. Een millimeter is een duizendste meter, er zitten 1000 millimeters in een meter, en een milliliter is een duizendste liter. De mogelijkheid om hetzelfde voorvoegsel met verschillende SI-eenheden te kunnen gebruiken is een van de grote sterktes van het SI-systeem, doordat het aanleren van het systeem hierdoor sterk vereenvoudigd wordt.

Afgezien van de voorvoegsels voor tienvouden en honderdvouden, deca en hecto, en voor tienden en honderdsten, centi en deci, zijn alle SI-voorvoegsels gehele machten van duizend, dus 10³ⁿ of 10⁻³ⁿ.

10ⁿ	Prefix	Symbool	Naam	Decimaal equivalent	10ⁿ	Prefix	Symbool	Naam	Decimaal equivalent
10²⁴	yotta	Y	quadriljoen	1 000 000 000 000 000 000 000 000	10⁻²⁴	yocto	y	een quadriljoenste	0,000 000 000 000 000 000 000 001
10²¹	zetta	Z	triljard	1 000 000 000 000 000 000 000	10⁻²¹	zepto	z	een triljardste	0,000 000 000 000 000 000 001
10¹⁸	exa	E	triljoen	1 000 000 000 000 000 000	10⁻¹⁸	atto	a	een triljoenste	0,000 000 000 000 000 001
10¹⁵	peta	P	biljard	1 000 000 000 000 000	10⁻¹⁵	femto	f	een biljardste	0,000 000 000 000 001
10¹²	tera	T	biljoen	1 000 000 000 000	10⁻¹²	pico	p	een biljoenste	0,000 000 000 001
10⁹	giga	G	miljard	1 000 000 000	10⁻⁹	nano	n	een miljardste	0,000 000 001
10⁶	mega	M	miljoen	1 000 000	10⁻⁶	micro	µ	een miljoenste	0,000 001
10³	kilo	k	duizend	1 000	10⁻³	milli	m	een duizendste	0,001
10²	hecto, hekto	h	honderd	100	10⁻²	centi	c	een honderdste	0,01
10¹	deca, deka	da	tien	10	10⁻¹	deci	d	een tiende	0,1

Men ziet:

Vanaf mega hebben vergrotende prefixen een hoofdletter als symbool, verkleinende prefixen hebben een kleine letter; vanaf zetta en zepto is het voor corresponderende voorvoegsels bovendien dezelfde letter.
Vanaf mega en micro eindigen vergrotende prefixen op a en verkleinende op o.

Sommige combinaties zijn echter ongebruikelijk. Zo zal men niet gauw megameter zeggen, maar liever duizend kilometer. Ook kiloliter wordt niet gauw gebruikt, er zal eerder gesproken worden van een kubieke meter of kuub. De hoogte van een berg of vliegtuig wordt eerder opgegeven in meters dan in kilometers. Verder resulteren veel prefixen in zeer grote of zeer kleine eenheden die men zelden of nooit nodig heeft: een microfarad is heel gewoon en een megafarad is onpraktisch veel, een megahertz is heel gewoon en een microhertz zeer ongebruikelijk.

De grootste en kleinste voorvoegsels worden weinig gebruikt. Het is gemakkelijk de massa van een proton aan te geven als 1,67 yg, maar toch schrijft men liever 1,67 × 10⁻²⁷ kg.

Getalwaarden[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

Dankzij de voorvoegsels kan de waarde van een grootheid met een eigen eenheid, binnen het bereik van yocto tot yotta, altijd uitgedrukt worden met een getal tussen 1 en 1000. Bij grootheden met een eenheid zonder eigen naam, uitgedrukt in een macht van een eenheid, kan een groter getal onvermijdelijk zijn, bijv 123.000.000 m³. Bij een product van machten van eenheden heeft men de keuze bij welke eenheid of eenheden een voorvoegsel komt. Grote getallen kunnen in voorkomende gevallen vermeden worden door het voorvoegsel te gebruiken bij een eenheid, bij voorkeur bij een eenheid met macht 1 of −1. Bijvoorbeeld: 37 m³/μs is korter dan 37.000.000 m³/s.

Wat handige eenheden zijn hangt echter van meer factoren af. Zo heeft de keuze van de eenheid invloed op de nauwkeurigheid (aantal significante cijfers). In het voorbeeld ligt een waarde van 37 m³/μs tussen de 36,5 en 37,5 m³/μs, terwijl een waarde van 37.000.000 m³/s tussen de 36.999.999,5 en 37.000.000,5 m³/s ligt. Zegt men dat een afstand 24 000 m is, dan is dat nauwkeuriger dan 24 km.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

Reeds in de tijd van Napoleon werden er gestandaardiseerde voorvoegsels bedacht. De namen waren voor de vergrotende voorvoegsels werden aan het Grieks ontleend en voor de verkleinende voorvoegsels aan het Latijn. Zo kwam men tot de laatste vier regels uit bovenstaande tabel, en myria voor 10.000.

Toen dat niet voldoende bleek te zijn, ontstond er enige wildgroei. Voorbeelden hiervan zijn micron µ en ångström Å voor een miljoenste en een tien miljardste meter.

In de tweede helft van de twintigste eeuw werd daarom besloten de lijst van standaardvoorvoegsels uit te breiden en alleen deze voorvoegsels toe te staan. De micron werd daarmee micrometer (µm) en de ångström werd 0,1 nm. Naar analogie kan men nu ook microjoule en micronewton maken.

Bovendien werd besloten dat naast de voorvoegsels centi, deci, deca en hecto alleen voorvoegsels voor een macht van duizend (10³ⁿ) zouden worden gebruikt.

Naarmate de wetenschap vorderde zijn er steeds meer prefixen toegevoegd. Daarbij werd enige regelmaat betracht om ze gemakkelijker te onthouden, zie boven.

Schrijfwijze[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

Hier wordt onderscheid gemaakt tussen de naam, voluit, van de eenheid en het symbool ervan. De taalkundige regels zijn als volgt.

Voluit[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

Voluit geschreven namen en prefixen volgen de regels van de taal waarin wordt geschreven. Kleine variaties zijn niet bezwaarlijk omdat ze geen verwarring geven.

In het Nederlands geldt dat voluit geschreven prefixen en eenheden met een kleine letter beginnen (behalve aan het begin van een zin): picofarad, milligram, centimeter, kilovolt, megabyte, gigawatt, volt, ampère. In andere talen, in onder andere het Duits, kunnen andere regels gelden.

De prefix en de eenheid worden samen als één woord geschreven. Soms vervalt er een letter, zoals in hectare, officieel toegelaten, en megohm, niet volgens de regels. Het is ook mogelijk dat de regels van de taal eisen dat er een koppelteken wordt gebruikt: mega-ampère.

Symbolen[bewerken | brontekst bewerken][bewerken]

De symbolen voor eenheden en prefixen worden volgens de internationale regels geschreven, dus onafhankelijk van de taal. Dit is belangrijk omdat een symbool uit slechts enkele letters bestaat: een klein verschil in schrijfwijze resulteert in een ander symbool.

De symbolen van de prefixen hebben een kleine letter tot en met kilo, ook aan het begin van een zin al komt dat zelden voor, en daarboven een hoofdletter: pF, mg, cm, kV, Mb, GW. Doet men dit verkeerd dan kan dat een groot verschil in betekenis veroorzaken: de notatie mW betekent milliwatt en MW megawatt.

Dit artikel "SIvoorvoegsel" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:SIvoorvoegsel.