Schoolgebouw Amsterdamsestraatweg

	Schoolgebouw en bijbehorende hoofd der school woning Amsterdamsestraatweg 146
	Het schoolgebouw in 1988
Locatie	Amsterdamsestraatweg, Utrecht
Coördinaten	52° 6′ NB, 5° 6′ OL
Oorspr. functie	school en hoofd der school woning
Bouw gereed	1900
Sluiting	1988
Verbouwing	1929, 1933
Bouwstijl	Neorenaissance
Architect	F.J. Nieuwenhuis
Portaal:	Civiele techniek en bouwkunde

Het Schoolgebouw Amsterdamsestraatweg is een voormalig complex van gebouwen aan de Amsterdamsestraatweg in de Nederlandse stad Utrecht.

Dit schoolgebouw en de bijbehorende woning voor het hoofd der school, zijn in 1900 gebouwd door de gemeente Utrecht, net voor de invoering van de Leerplichtwet. Het schoolgebouw, dat evenals de woning in neorenaissance-stijl is uitgevoerd, is in de loop der jaren gebruikt voor openbaar, bijzonder en speciaal onderwijs. De architect is F.J. Nieuwenhuis, destijds directeur van de gemeentewerken Utrecht. Het schoolgebouw is in 1988 gesloopt. De hoofd der school woning is bewaard gebleven.

Ligging[bewerken]

Het schoolgebouw, dat in 1988 is gesloopt, lag op een driehoekig perceel in de 1e Daalsebuurt, dat begrensd werd door de panden aan de Amsterdamsestraatweg, de panden aan de Boorstraat en de spoorlijn Utrecht - Kampen. De ingang van het terrein was aan de 1e Daaldsedijk. De hoofd der school woning, die wel bewaard is gebleven, ligt op de hoek van een rij winkel/woonpanden. Een poort in de achtermuur van de tuin gaf toegang tot de speelplaats van de school.

Bouwstijl[bewerken]

Bouwtekening van de begane grond van het schoolgebouw.

De school is symmetrisch opgezet, en is een voorbeeld van een hoekschool, zoals er meer gebouwd zijn rond 1900 in Utrecht, toen de leerplicht werd ingevoerd. Bij de meeste voorbeelden van hoekscholen in Utrecht, zoals bijvoorbeeld die aan de Boorstraat, de Havikstraat en de Poortstraat, ligt zo'n hoekschool op de hoek van twee straten, waarbij twee haaks geplaatste vleugels de straten volgen, en de ingang op de hoek is. Bij deze school omarmen de vleugels een voorplein, zoals bij de hoekschool die in 1902 aan het Hieronymusplantsoen werd gebouwd.

Het schoolgebouw is symmetrisch opgezet, met twee haaks op elkaar staande vleugels, met elk zes klaslokalen. Aan de achterzijde van het gebouw bevindt zich de gymzaal, geflankeerd door twee trappenhuizen. De gymzaal en de trappenhuizen hebben een plat dak, de rest van het gebouw heeft hellende daken. De binnenste hoek van de L-vorm is afgeschuind, en bevat de ingang van de school. Dit afgeschuinde deel van de gevel is voorzien van een trapgevel, die met een muuranker is versierd, en met siersmeedwerk is getooid. Het raam van de acht-kantige hoofd der school kamer op de eerste verdieping is aan de bovenkant versierd met een rondboog die voorzien is van boogfriezen. In de topgevel bevindt zich een rond raam. Op de eerste verdieping bevinden zich boogfriezen boven de ramen van de klaslokalen.

Hoofd der school woning in 1917, links naast de gemeentelijke viskraam.

De voorgevel van de hoofd der school woning heeft aan de rechterkant een risaliet, die uitloopt in een trapgevel. De met natuursteen bedekte en met een muuranker versierde trapgevel wordt geflankeerd door twee pilasters. Onder het raampje zit siermetselwerk met ruitvormige versieringen. De ramen van de woonkamer rusten samen met het spaarveld rechts naast de voordeur op een doorlopende natuurstenen dorpel, die de hele breedte van de gevel beslaat. Ook het bovenlicht boven de voordeur en het raampje daarnaast delen een natuurstenen dorpel. Hoger in de gevel zitten speklagen van gele geperste bakstenen. De houten goot rust op houten geprofileerde klossen en wordt aan de linkerkant begrensd door een pilaster.

Historie[bewerken]

In 1900 wordt de bouw van school en woning openbaar aanbesteed door de Gemeente Utrecht. Tot 1922 is er een school voor Openbaar onderwijs gevestigd, met 12 klaslokalen. In 1922 wordt de school gesplitst in twee scholen met elk 6 lokalen. In 1926 wordt de bekende zanger Jacques Caro hoofd der school van de linkervleugel en betrekt hij de hoofd der school woning. In 1929 vestigt de Hendrik de Cockschool zich in de linkervleugel. Deze school voor Bijzonder onderwijs wordt bestuurd door de Christelijk Gereformeerde Schoolvereeniging, en er werd niet alleen lager maar ook middelbaar onderwijs gegeven. De school wordt verbouwd, waarbij door het plaatsen van tussenwanden twee scholen gecreëerd worden. De poort aan het plein wordt vervangen door twee poorten. Aan de achterkant van het gebouw, bij de gymzaal, wordt een nieuwe ingang gemaakt voor de Hendrik de Cockschool. In 1932 wordt de openbare school (die inmiddels de naam Valcooghschool draagt) overgebracht naar de school aan de Boorstraat op nummer 107. Een jaar later vestigt zich de protestants christelijke Koningin Emmaschool voor Buitengewoon Lager Onderwijs (later Speciaal onderwijs genoemd) in de vrijgekomen vleugel. In 1947 krijgt die school ook de linkervleugel erbij omdat de Hendrik de Cockschool wordt opgeheven. In 1984 verlaat de Koningin Emmaschool het gebouw, vanwege een fusie met de school voor Moeilijk Lerende Kinderen op Thorbeckelaan 5. Het schoolgebouw wordt verbouwd tot appartementen. In 1988 wordt het schoolgebouw gesloopt, vanwege de verdubbeling van het spoor. Op de plek waar de school ooit stond bevindt zich nu een parkje en een opstelplaats voor treinen. De muren van de speelplaats zijn nog gedeeltelijk blijven staan.

Adres[bewerken]

Het oorspronkelijke adres van het schoolgebouw is Amsterdamsestraatweg 146a. Toen de school in 1922 werd opgesplitst, kreeg de linkervleugel nummer 146b, en de rechtervleugel nummer 146a. Rond 1928 werd de houten politiepost op Amsterdamsestraatweg 136 gesloten en daarna gesloopt. Het vrijkomende nummer werd toen aan het schoolgebouw toegewezen (de ene vleugel kreeg nummer 136 en de andere 136a). De appartementen waarin het gebouw in 1984 gesplitst werd, hadden als adres 1e Daalsedijk 402 t/m 436.

Zie ook[bewerken]

Onderwijs in Utrecht (stad)

Bronnen[bewerken]

Utrechts DocumentatieSysteem (UDS), Utrecht - Amsterdamsestraatweg 136A (gesloopt)
Het Utrechts Archief, toegang 1007-2 (Gemeentebestuur van Utrecht 1813-1969, deel 2: stukken over afzonderlijke onderwerpen zonder classificatienummers), inventarisnummers 4734 (losse bestekken), 4778 (ingebonden bestekken, 1900) en 4791 (bouwtekeningen bij bestekken). Drie gedrukte boekjes, met bestekken voor het schoolgebouw, de woning en meubelen/leermiddelen.
Utrechtsch Nieuwsblad, 19-07-1922, pag. 2: Splitsing van openbare scholen, waaronder de school op Amsterdamsestraatweg 146a
Utrechtsch Nieuwsblad, 22-06-1928, pag. 2: Verslag eerste ouderavond Hendrik de Cock-School.
Bouwvergunningen Dienst Stadsontwikkeling gemeente Utrecht 1910-1953 (toegangsnr. 4007), bouwdossier 422, 1929: bouwtekeningen voor scheiden van de school in een bijzondere en openbare school.
Bouwvergunningen Dienst Stadsontwikkeling gemeente Utrecht 1910-1953 (toegangsnr. 4007), bouwdossier 423, 1933: bouwtekeningen voor het verbouwen van de scholen op de Amsterdamsestraatweg 146a en die op de Spijkerstraat 2.
Utrechtsch Nieuwsblad, 06-09-1933; pag. 10: Verplaatsing Koningin Emmaschool van Grasstraat naar Amsterdamsestraatweg 146a en Spijkerstraat 1.
Utrechtsch Nieuwsblad, 02-05-1958, pag. 2: Jubileum Koningin Emmaschool.
Het Utrechts Archief, 1007-3 Gemeentebestuur van Utrecht 1813-1969, deel 3, inventarisnummers 28149-28151: stukken betreffende bouw, inrichting en onderhoud van de Koningin Emmaschool, 1e school voor debielen
Het Utrechts Archief, beeldmateriaal, catalogusnummer 85210: Luchtfoto van de Daalsebuurt uit 1980, waarop de ligging van de school duidelijk te zien is. De ingang van de Hendrik de Cock school die in 1933 is aangelegd, en die uitkomt op het linkertrappenhuis, is hier ook op te zien, evenals het uitbouwtje dat in 1933 achter het linkertrappenhuis is gemaakt t.b.v. schoolmaterialen en grondstoffen.
Het Utrechts archief, 1338 Gemeentebestuur van Utrecht 1970-1989, inventarisnummer 17131: Fusie van de Koningin Emmaschool aan de Amsterdamsestraatweg 136 en De Koppeling aan de Thorbeckelaan 5 voor onderwijs voor Moeilijk Lerende Kinderen, 1983-1984
Utrechts Nieuwsblad, 02-11-1988, Fracties willen overleg over behoud van ‘Emma’
Het Utrechts Archief, beeldmateriaal, catalogusnummer 817518: Gezicht op de voorgevel, vlak voor de sloop in 1988.
Het Utrechts Archief, beeldmateriaal, catalogusnummer 402191: Gezicht op de school vanaf de Boorstraat, vlak voor de sloop in 1988.