Slag bij Elandslaagte
De Slag bij Elandslaagte (21 oktober 1899) was een veldslag in de Tweede Boerenoorlog en een van de weinige waarin de Britten een duidelijke tactische overwinningen behaalden. De Britse troepenmacht trok zich daarna echter terug en verspeelden hiermee hun voordeel.
Vooraf[bewerken]
Toen de Boeren Natal binnenvielen, bezette een troepenmacht onder leiding van generaal Jan Kock op 19 oktober 1899 het treinstation van Elandslaagte. Hierdoor werd de verbinding (ook die van de telegraaf) tussen de belangrijkste Britse strijdmacht bij Ladysmith en een detachement bij Dundee verbroken. De strijders van Jan Kock bestonden voornamelijk uit mannen van het Johannesburg Commando met detachementen van Duitse, Franse, Nederlandse, Amerikaanse en Ierse Boeren buitenlandse vrijwilligers. Toen luitenant-generaal Sir George White hoorde dat de telegraaf was verbroken, stuurde hij zijn cavaleriecommandant, generaal-majoor John French om het station te heroveren. Toen John French op 21 oktober, kort na zonsopgang daar aankwam, merkte hij dat de Boeren veel te sterk voor hem waren en bovendien in het bezit waren van twee kanonnen. Hij telegrafeerde naar Ladysmith voor versterkingen, die kort daarna per trein arriveerden.
De aanval[bewerken]
Terwijl drie batterijen Britse veldkanonnen de Boerenpositie bombardeerden, rukte het 1st Battalion het Devonshire Regiment onder bevel van kolonel Ian Hamilton op via de linkerflank van de Boeren. De lucht was gestaag donker geworden door naderende onweerswolken. Terwijl de Britten hun aanval deden, barstte de storm los. Door het slechte zicht en de stromende regen kreeg de Britse infanterie te maken met een boerderijhek van prikkeldraad, waarin verschillende mannen verstrikt raakten en daarna werden doodgeschoten. Ondanks de onverwachte tegenslag sneden ze de draad door en bezetten uiteindelijk het grootste deel van de Boerenpositie. Enkele kleine groepen Boeren lieten al witte vlaggen zien, toen generaal Kock een tegenaanval leidde, gekleed in zijn hoge hoed en zondagskleed. Hij verdreef de Britse infanterie die totaal in verwarring. Geïnspireerd door Ian Hamilton (en naar verluidt door een hoornblazer van de Manchesters en een Pipe Major van de Gordons) hergroepeerden ze zich en vielen opnieuw aan. Vele Boeren werden gedood of zwaargewond. Jan Kock overleed tien dagen later in krijgsgevangenschap te Ladysmith. Terwijl de ontsnapte Boeren hun paarden bestegen en probeerden zich terug te trekken, kwamen zij twee eskadrons Britse cavalerie (van de 5e Lancers en de 5e Dragoon Guards) uitgerust met lansen en sabels tegen. Vele Boeren werden hierbij gedood. Sommigen van de terugtrekkende Boeren werden ook gedood door de lansiers, nadat ze zich al duidelijk hadden overgegeven. De twee veldkanonnen vielen in Britse handen. Ze bleken oorspronkelijk Brits te zijn en waren veroverd door de Boeren bij de Jameson-aanval. De weg was nu vrij voor het Britse detachement in Dundee om terug te vallen op de Britse hoofdmacht, maar Sir George White vreesde dat 10.000 Boeren van de Oranje Vrijstaat op het punt stonden Ladysmith aan te vallen en beval de troepenmacht op Elandslaagte terug te vallen. De Britten waren moe en veel officieren waren omgekomen en de terugtocht werd een wanordelijke strijd. Het detachement bij Dundee was opnieuw geïsoleerd en moest een vermoeiende omweg maken voordat ze in veiligheid konden komen. De Boeren-troepen bezetten Elandslaagte twee dagen later opnieuw.
Het Hollanderkorps[bewerken]
De Slag was ook opmerkelijk omdat het de eerste en laatste slag was van het Hollanderkorps. Het Hollanderkorps was een groep van ca. 150 Nederlandse vrijwilligers die een maand eerder waren opgericht. Tijdens de slag werden van het Hollanderkorps 9 vrijwilligers gedood. Dit waren Herman Coster, samen met collega-officier Cars Geerts de Jonge en zeven soldaten: P.J. van den Broek, H. van Cittert, J.A. Lepeltak Kieft, Jan Moora, J.Th. Rummeling, M. Schaink en F.W. Wagner. Nog eens 35 Nederlanders werden door de Britten gevangen genomen. Onder de gevangenen bevond zich Willem Frederik Mondriaan (broer van de Nederlandse kunstenaar Piet Mondriaan) die tijdens de slag gewond raakte. Hoewel hij van het slagveld kon wegkruipen, werd hij kort daarna door de Britten gevangengenomen. Hij werd later als krijgsgevangene naar Sint-Helena gestuurd en keerde in 1903 terug naar Zuid-Afrika. Cornelis Vincent 'Cor' van Gogh, de broer van de Nederlandse kunstenaar Vincent van Gogh, vocht ook in de slag waar hij gewond raakte en gevangen werd genomen. Hij stierf kort daarna. De generaals van de Boeren waren diep ontevreden over het optreden van het Hollanderkorps en het werd na de slag ontbonden. Toch bleven enkele honderden Nederlandse vrijwilligers vechten in Boerregimenten. De namen van de overleden Hollanders, waaronder Coster, waren bij een monument op de plaats van de slag gegraveerd. Het monument werd in 2014 verwoest door vandalen.
Dit artikel "Slag bij Elandslaagte" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Slag bij Elandslaagte.
