Speatjen
Een Speatjen is een Urker schenkwijze van de Friese kruidenbitter Sonnema Berenburg en cola. Hoewel er meerdere Nederlandse distilleerders variaties op de klassieke Beerenburg uitvoeren, wordt een echt Urker Speatjen exclusief geschonken met de kruidenbitter van Sonnema.[bron?] Een Speatjen bestaat voor 50% uit Berenburg en wordt aangevuld met Coca Cola. Het Speatjen is veruit het meest geschonken drankje per capita op het ingepolderde eiland,[bron?] en de Urkers zijn daarmee op hun beurt de grootste afnemers van de Sonnema fabriek in Bolsward in absolute aantallen.[bron?]
Oorsprong[bewerken]
Over de oorsprong van het Speatjen doen zich twee verhalen[bron?] de ronde op het voormalige visserseiland, beide de wereld in geholpen door plaatsbewoners die claimen het drankje hoogstpersoonlijk geïntroduceerd te hebben. Beide verhalen doen claimen waarheidsgetrouw te zijn maar de daadwerkelijke oorsprong is vooralsnog onbekend.
Het eerste verhaal komt van Johannes Spoelstra, voormalig wijkagent op Urk. Toen Spoelstra aangesteld werd als politieagent, moest er een standplaats gekozen worden voor de jonge diender. Hem werd de mogelijkheid geboden een standplaats naar keuze uit te zoeken, mits hij eerst een periode van vijf jaar vol zou maken op Urk. Spoelstra ging akkoord en vertrok vanuit Spijkenisse naar Urk. De geboren Fries miste op Urk echter het drankje wat hij vanuit Friesland had leren drinken; Berenburg. Hij regelde zelf met de lokale slijterij dat deze een paar flessen Sonnema Berenburg zou bestellen voor Spoelstra. De Slijter probeerde het drankje echter ook te slijten aan diverse andere plaatsgenoten, wat er voor zorgde dat de introductie van Sonnema Berenburg op Urk snel uitgroeide tot de obsessie die de Urkers vandaag de dag hebben met het Speatjen.
Het tweede verhaal komt van Louwe Kramer, dirigent van Crescendo en eigenaar van het plaatselijke zalencentrum Het Irene. In de jaren '50 kende Urk nog niet het aantal horecagelegenheden wat zich er vandaag de dag heeft gevestigd. Het merendeel van de jongeren verzamelde zich toentertijd in de weekenden op de aangemeerde kotters in de haven van het dorp. De kajuiten van deze kotters zijn te vergelijken met de jeugdhonken van tegenwoordig. Het was in de kajuit van een van deze kotters waar Louwe voor het eerst in aanraking kwam met Berenburg. Eel aantal zeelui had het drankje meegenomen uit Friesland en dronk het puur, uit cognacglazen. Louwe was zelf geen liefhebber van sterke drank en besloot het te mixen met cola. De mix beviel hem zodanig goed, dat hij diezelfde week de lokale slijterij nog verzocht om Berenburg in grote getale in te slaan.
Schenkwijzen[bewerken]
Originele schenkwijze[bewerken]
Een stapelbaar colaglas, met een inhoud van 22cl, schenkt men half vol met Sonnema Berenburg. Schenk het glas af met originele Coca Cola op kamertemperatuur. Afhankelijk van hoeveel Speatjes iemand al heeft gehad, mag de cola vervangen worden door B-merk frisdrank.
Progressieve schenkwijze[bewerken]
Vandaag de dag laten veel Urkers de originele schenkwijze voor wat het is, en geven hun eigen draai aan het Speatjen.[bron?] Hierbij maakt het model glas en de inhoud niet meer uit. Vaak kiest men ervoor het aandeel Berenburg te verlagen tot 30 procent en ijsklontjes toe te voegen. Een enkeling garneert het geheel met een citroenschijfje.
Urker uitvoering[bewerken]
In oktober 2022 introduceerde Sonnema een gelimiteerde Urker Berenburg editie. In tegenstelling tot de reguliere groene fles, was de Urker editie verpakt in een witte fles met daarop hommages aan de Urker loyaliteit aan het Friese merk.
Dit artikel "Speatjen" is uit Wikipedia. De lijst van zijn auteurs is te zien in zijn historische en/of op de pagina Edithistory:Speatjen.
