Statisme

In de politieke wetenschappen is het statisme de overtuiging dat de staat tot op zekere hoogte hetzij het economisch, hetzij het sociaal beleid, of beide, moet beheersen.

Statisme kan vele vormen aannemen, van minarchisme tot totalitarisme. Minarchisten geven de voorkeur aan een minimale staat zoals een nachtwakersstaat om mensen te beschermen tegen agressie, diefstal, contractbreuk en fraude met het leger, politie en rechtbanken. Sommige kunnen ook brandweerkorpsen, gevangenissen en andere functies omvatten. De verzorgingsstaat en andere gematigde niveaus bestaan ook op de schaal van het statisme. Totalitariërs geven de voorkeur aan een maximale, allesomvattende status.

Staat, samenleving en individuen[bewerken]

Autoriteiten zien een sterke, gezaghebbende staat als vereist om wetten en culturele praktijken te reguleren of af te dwingen. De ideologie van het door het fascisme omklede statisme stelt dat soevereiniteit niet bij het volk berust, maar bij de natiestaat en dat alle individuen en verenigingen alleen bestaan om de macht, het aanzien en het welzijn van de staat te vergroten. Het verwerpt individualisme en het gezin, en verheft de natie als een organisch lichaam onder leiding van de opperste leider en gevoed door eenheid, kracht en discipline. Het fascisme en sommige vormen van corporatisme verheerlijken dat de morele positie dat de bedrijfsgroep, meestal de staat, groter is dan de som van de delen ervan en dat individuen een morele plicht hebben om de staat te dienen.

Economische statisme[bewerken]

Economisch statisme bevordert de opvatting dat de staat een belangrijke, noodzakelijke en legitieme rol heeft bij het sturen van de economie, hetzij rechtstreeks via staatsbedrijven en andere soorten regeringsmechanismen, hetzij indirect via economische planning.

Staatsinterventionisme[bewerken]

De term 'statisme' wordt soms gebruikt om te verwijzen naar markteconomieën met grote hoeveelheden overheidsinterventie, regulering of invloed op een markt of een gemengde markteconomie. Economisch interventionisme beweert dat de staat een legitieme of noodzakelijke rol heeft in het kader van een kapitalistische economie door tussen te komen op markten, pogingen te doen om de economische groei te bevorderen en de werkgelegenheid te verbeteren.

Staatssocialisme[bewerken]

Zie Staatssocialisme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Staatssocialisme verwijst in grote lijnen naar vormen van socialisme die gebaseerd zijn op staatseigendom van de productiemiddelen en op de staat gerichte toewijzing van hulpbronnen. Het wordt vaak gebruikt in verwijzing naar sovjetachtige economische systemen van voormalige communistische staten.

In sommige gevallen wordt het staatssocialisme, wanneer het wordt gebruikt in verwijzing naar Sovjet-achtige economieën, door elkaar gebruikt met het staatskapitalisme op grond van het feit dat het Sovjetmodel van de economie eigenlijk gebaseerd was op een proces van door de staat bestuurde kapitaalaccumulatie en sociale hiërarchie.

Politiek gezien wordt het staatssocialisme vaak gebruikt om een socialistische politieke ideologie of beweging aan te wijzen die pleit voor het gebruik van de staatsmacht voor de opbouw van het socialisme, of om te geloven dat de staat moet worden toegeëigend en gebruikt om het succes van een socialistische revolutie te waarborgen. Het wordt meestal gebruikt in verwijzing naar marxistisch-leninistische socialisten die voorstander zijn van een eenpartijstaat.

Staatskapitalisme[bewerken]

Zie Staatskapitalisme voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Statisme kan worden gebruikt om te verwijzen naar staatskapitalisme. Staatskapitalisme verwijst naar vormen van kapitalisme met hoge concentraties van door de staat geleide commerciële ondernemingen.

In sommige gevallen verwijst het staatskapitalisme naar economisch beleid zoals het dirigisme, dat in de tweede helft van de 20ste eeuw in Frankrijk bestond; en de huidige economieën van de Volksrepubliek China en Singapore, waar de overheid zeggenschap heeft over aandelen in beursgenoteerde ondernemingen. Sommige auteurs definiëren ook de vroegere economieën van het Oostblok als een vorm van staatskapitalisme.