Study for a Windmill

Study for a windmill is een installatie van 2019 naar een ontwerp van het Belgisch architectenduo Gijs Van Vaerenbergh.^[1] Deze installatie werd geplaatst in Dilbeek naar aanleiding van het Bruegeljaar en in het kader van een openluchttentoonstelling ‘De Blik van Bruegel’.^[2]

Toelichting[bewerken]

Het architectenduo Gijs Van Vaerenbergh plaatste een windmolen op een open plek in het landschap. Deze architecturale sculptuur is een schematische, doorzichtige constructie .^[3] Door het lijnenspel refereert het aan de vele tekeningen die aan de creatie voorafgingen en doet hierdoor denken aan een ontwerptekening in het landschap. De sculptuur is refereert naar Bruegels schilderij De Kruisdraging uit 1564 baseerde het duo zich op een klassieke staakmolen. OP dit schilderij staat op een hoge en vervreemdende rotsformatie – oneigen het Vlaamse landschap - een zeer herkenbare Vlaamse windmolen. De standerdmolen torent hoog uit boven het op Bijbelse tafereel van de kruisdraging. Windmolens, waarin graan werd gemalen, waren al in de kunst van de vijftiende eeuw een veelgebruikt symbool voor de eucharistie, een van de zeven sacramenten. Het brood dat tijdens de eucharistie genuttigd werd, is het symbool voor Jezus’ lichaam. De molen heeft op een schilderij met als thema de kruisdraging dan ook een plaats, hoe misplaatst dit op het eerste gezicht ook lijkt.

Pieter Bruegel de Oude staat erom bekend dat hij bij het maken van zijn tekeningen en schilderijen inspiratie putte uit een archief of een verzameling van losse elementen: studies, details, een soort van snapshots… Gijs Van Vaerenbergh legt in dit werk dezelfde weg af, maar dan in de omgekeerde richting. Ze vertrekken van het detail van de staakmolen in De kruisdraging en plaatsen het terug op een open plek in het Pajotse landschap. In de middeleeuwen golden windmolens als een symbool van het productieve landschap, maar ook als dat van machtsstructuren; boeren die er hun graan tot bloem lieten vermalen, moesten hier immers ook belastingen op betalen. Bruegel gebruikte het motief van de windmolen ook vaak om perspectivistisch diepte te creëren.

Study for a Windmill is een model op schaal 1:2 is is uitgevoerd in wapeningsstaal^[4] . Schetsmatig samengestelde lijnen vormen een verwijzing naar de tekeningen die aan het ontstaan van de ‘molen’ zijn voorafgegaan. Door de transparantie van de constructie herschikken de lijnen zich voortdurend, afhankelijk van de richting waarin de toeschouwer staat en zijn dichte of verdere nabijheid. Dankzij de doorzichtigheid van de schematische constructie tekent de molen zich ook grafisch af tegen buitenlucht.

De ‘nieuwe’ molen van Gijs Van Vaerenbergh, een kunstwerk, verbindt zowel visueel als symbolisch het heden en het verleden. Hij verbeeldt het ‘oude’ productieve landschap dat in nauwe relatie stond met het dorpse en inmiddels allang verdwenen karakter.^[5] Hij is van ver zichtbaar en heeft hierdoor een oriënterende werking, in een landschap met open zichtlijnen.^[6]

Bronnen, noten en/of referenties