Van Rossem Tabak, Koffie en Thee

De Stoom, Tabak en Snuiffabriek van J. & A.C. van Rossem is een onderneming, die in 1755 is opgericht en die van oudsher handelde in tabak, snuif, koffie, thee en sigaren. Kort na de oprichting verhuisde de familie Van Rossem naar Rotterdam, omdat daar de beste infrastructuur voor het bedrijf was. Dankzij de activiteiten van de Hollanders in de Gouden Eeuw floreerde Van Rossem al snel door wederverkopers te gebruiken, die in de haven van Rotterdam de koloniale waren verkochten aan binnenvaartschippers en zeelui. Door de uitvinding van de stoommachine vond er rond de eeuwwisseling van 1900 een herbeleving plaats. Daardoor groeiden Rotterdamse bedrijven, zoals Van Rossem en het grotere Van Nelle uit tot populaire internationale merken. In alle grote havensteden ter wereld waren hun merken te vinden. Van Rossem speelde hierop in en kwam op de markt met het beeldmerk Matrozenshag, dat voorheen in een papieren puntzakje zat en waar Van Rossem zelf patent op had. Toch begon het bedrijf als eerste in Nederland met de verkoop van shag en tabak in blik, voorzien met een Amerikaans klik-klakdeksel, een uitvinding uit 1922. De nieuwe bedrijfsnaam werd: J. & A.C. van Rossem Koninklijke Tabaksfabriek; deze werd boven de afbeeldingen van de handelsmerken geplaatst.

Beeld- en merknamen en logo's[bewerken]

Van Rossem bracht in de loop der jaren en in meer dan twee eeuwen vele handelsmerken op de markt met toepasselijke namen, zoals: Oud Wapen, Ster Koffie, Theemelange Merk De Gekroonde R., Poorters Toeback Sigaren, Van Rossem's Troost, Bobby Baai, Matrozenshag, Schippers Tabak, Rotterdam Shag en Duo Shag enzovoorts. De meeste door Van Rossem gebruikte merknamen zijn te zien in Museum Rotterdam. Van Rossem hanteerde naast zijn vormgeving en merknamen ook logo's om zich te onderscheiden van de concurrentie. In 2003 heeft het Amsterdam Pipe Museum een logo van Van Rossem uit de collectie van de Douwe Egberts Pijpenkamer te Utrecht weten te bemachtigen. Het is op papier gedrukt, met een posthoorn tussen de bedrijfsnaam en activiteiten. Op het Posthoornlogo met draagband in ovaal heeft J. & A.C. van Rossem op 12-02-1894 en op 28-08-1899 een octrooi gekregen.

Reclameactiviteiten[bewerken]

Om meer naamsbekendheid te krijgen, schakelde Van Rossem tussen 1895 en 1918 onder andere Kunstdrukker S. Bakker Joz. te Koog-Zaandijk en Boekenuitgeverij en Reclamebureau J.H. de Bussy te Amsterdam in. Sommige taferelen die Van Rossem gebruikte op verpakkingen, emaillen reclameborden, posters en krantenadvertenties, zijn bijzonder origineel. Voorbeelden zijn:

het beeldmerk: Van Rossem's Troost pijptabak, waar een dikke man een Goudse pijp van aardewerk aanreikt aan een man die vaststaat in een schandpaal
het beeldmerk van Matrozenshag op een blikje
het emaillen reclamebord van Theemelange Merk De Gekroonde R., dat van boven naar beneden vol staat met Chinese illustraties, met in het midden een man met cape en een hondje, die een reclamebord vasthoudt met een grote, gekroonde R. Deze afbeelding is een niet eerder getoond emaillen reclamebord uit circa 1900 uit een privécollectie.

Ook bracht Van Rossem vier plaatjesalbums uit, die nu zeer zeldzaam zijn. Twee onder de handelsnaam Van Rossem over Delfstoffen en Onze Tuin en twee van Theemelange Merk De Gekroonde R., met Nederlandse Veldbloemen en Tropische Planten. In 1956 gaf Van Rossem een serie spaarplaatjes van vliegtuigen uit zonder album. In het Olympisch jaar 1960 lanceerde Van Rossem sportplaatjes om in een pocketboekje te plakken. Dit boekje, met de naam Van Rossem's alles over sport, is gemaakt door F. Bersch, met tekeningen van Louis de Beij en voorzien met een voorwoord van Jan Cottaar, in die jaren een van de populairste sportverslaggevers van Nederland. Ook concurrent Niemeijer kwam in het zelfde jaar uit met een soortgelijk boekje met de titel Sport en Spel.

Bombardement op Rotterdam[bewerken]

Op 14 mei 1940 werd het centrum van Rotterdam gebombardeerd. De gebouwen van de tabaksfabriek en koffiebranderij van Van Rossem op de Nieuwe Haven en Grootemarkt overleefden het niet. Wel bleven de pakhuizen in het havengebied, waar de meeste handelsvoorraden opgeslagen waren, ongedeerd. Bij Het Geheugen is nog een foto bewaard gebleven uit circa 1915 uit de fotocollectie Het Leven tussen 1906 en 1941. Deze toont arbeiders van de sorteerderij van Van Rossem op de Nieuwehaven 67. Dankzij de overgebleven voorraad in de pakhuizen kon Van Rossem zich na het bombardement financieel behelpen en krabbelde het in de jaren vijftig weer op. Door het bombardement is er veel stadsinformatie over Rotterdam van voor 1940 verloren gegaan, dus ook de geschiedenis van Van Rossem.

Einde van het bedrijf[bewerken]

In de periode van de wederopbouw ging het snel in de nieuwe economie. Bedrijven die niet mee konden, gingen failliet, werden opgekocht of fuseerden. In 1999 ontving het Stadsarchief Rotterdam een pakje archiefstukken (grotendeels van persoonlijke aard van een erfgenaam - de heer M.C. van der Pol - van Van Rossem), waaruit blijkt dat niet alleen de vooroorlogse geschiedenis over Van Rossem verloren is gegaan, maar ook de periode daarna van de bedrijfsgeschiedenis van Van Rossem niets bewaard is gebleven. Wel kan uit deze stukken worden opgemaakt, dat omstreeks 1965 het meer dan 200 jaar oude bedrijf is overgenomen door Gruno. Vervolgens is in 1968 Van Rossem opgegaan in de houdstermaatschappij Koninklijke Douwe Egberts, waarmee ook een einde kwam aan de merknamen van Van Rossem.