Ivan de Veenboer

De Veenboer, ook bekend als Sulayman Reis (overleden 10 oktober 1620 nabij Cartagena^[1]) was een 17e-eeuwse Nederlandse kaper en zeerover.^[2] Als kaper tijdens de Tachtigjarige Oorlog, wendde hij zich later tot piraterij en werd hij officier onder Simon de Danser. Hij bekeerde zich later tot de Islam en werd bekend als Süleyman Reis (ook wel gespeld als Sulayman, Soliman of Slemen Reis), en had een zeer succesvolle carrière als Ottomaanse kapitein en Barbary corsair als bevelhebber van de Algiers corsair vloot tijdens zijn latere jaren.

Biografie[bewerken]

De Veenboer, geboren in Hoorn, kwam voor het eerst op de voorgrond als kaper voor de Republiek tegen de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Hij opereerde legaal onder een kaperbrief van de Nederlandse Admiraliteit, maar verliet de dienst van de Republiek na weinig succes. Hij sloot zich aan bij andere voormalige kapers die actief waren in Noord-Afrika, en werd ergens tussen 1606 en 1609 officier onder Simon de Danser. De Veenboer vond veel meer succes aan de Barbarijse kust en, terwijl hij in Algiers was, bekeerde hij zich tot de islam en veranderde zijn naam in Sulayman. Hij kreeg later de titel Reis (of admiraal) tijdens een bezoek aan Constantinopel en tegen 1617 had hij het bevel over zijn eigen vloot. Hij gebruikte meestal de kleuren van Algiers, maar zijn bemanning was overwegend Hollands en hij had altijd de Statenvlag gehesen bij het aanvallen van Spaanse schepen.

Hij wilde uiteindelijk terugkeren naar Nederland en probeerde via Wynant de Keyser van Bollandt, de Nederlandse consul in Algiers, met de Nederlandse autoriteiten te onderhandelen om gratie te krijgen. Hoewel hij voor het grootste deel was gestopt met het aanvallen van de Nederlandse scheepvaart en zorgde voor de veilige terugkeer van de bemanning toen hij dat deed, maakte een ruzie met de Keyser een einde aan zijn hoop om vrijgesproken te worden voor zijn misdaden. In 1618 bevond hij zich op het toppunt van zijn macht en voerde het bevel over vijftig oorlogsschepen in zijn vloot die in afzonderlijke squadrons waren opgesplitst. Verschillende toekomstige kapers zeilden in zijn vloot, met name Jan Janszoon die als stuurman werkte en zich ook tot de islam bekeerde. Datzelfde jaar verloor De Veenboer zijn leiderschapspositie aan Mustapha Reis. Na gevechten met verschillende koopvaardijschepen, waarbij vijf Nederlandse schepen betrokken waren, een Frans en een Italiaans schip, veroverden Reis en een andere zeerover twee van de schepen terwijl de rest mocht ontsnappen.

Hij besloot met pensioen te gaan en veroverde nog een laatste schip met een lading suiker, voordat hij zich in Algiers vestigde. Zijn pensionering duurde echter maar kort, want begin 1620 voer hij de haven uit met een rijke Franse prijs. Terwijl hij in juli van dat jaar voor de kust zeilde, werden hij en vier andere schepen vertraagd door een doodstilte en verrast door drie Nederlandse oorlogsschepen onder leiding van kapiteins 't Hoen, Cleijnsorgh en Schaeff. Hij en twee andere schepen wisten te ontsnappen, hoewel zijn vlaggenschip zwaar beschadigd was. Hij slaagde erin om in augustus naar Algiers te komen en, na een maand in de haven te zijn gerepareerd, verliet hij Algiers opnieuw met acht schepen onder zijn bevel. Hij en zijn kleine vloot waren meer dan twee maanden op zee voordat ze op 10 oktober 1620 een marine-eskader van één Nederlandse, twee Franse en twee Engelse oorlogsschepen tegenkwamen. De Veenboer besloot hen in te schakelen en, na een lange strijd in de haven van Cartagena, werd gedood nadat hij werd geraakt door een kanonskogel die zijn beide benen verbrijzelde. Een sloep met zijn lijk werd door zijn vijanden naar de kust teruggebracht.

Bronnen, noten en/of referenties