Tijdlijn van de Afghaanse Oorlog (1979-1989)

De Afghaanse Oorlog (1979-1989) begon op 24 december 1979 met een Sovjet-Russische militaire invasie in het toenmalige buurland Afghanistan. Daar was een pro-Sovjet-regering aan de macht gekomen, die snelle moderniseringen in het land wilde doorvoeren en daarbij op hevig verzet van de islamitische bevolking stuitte en ook onderling door hevige verdeeldheid in elkaar fel bestrijdende fracties werd gekenmerkt.

Deze oorlog tussen enerzijds de Sovjet-Unie en anderzijds de moedjahedien (islamitische verzetsstrijders) en de kleinere maoistische groepering Shola Jawid, eindigde op 15 februari 1989 met de terugtrekking uit Afghanistan van de laatste Sovjettroepen, nadat de jaren ervoor al een geleidelijke troepenvermindering had plaatsgevonden. Na die terugtrekking brak de chaotische Afghaanse Burgeroorlog uit.Daarin raakten de diverse verzetsgroepen onderlig slaags, die gedurende hun gezamenlijke strijd tegen de Sovjet-troepen van een enorme wapenarsenaal was voorzien. met name door Westerse landen, waaronder de Verenigde Staten onder het presidentschap van Jimmy Carter en Ronald Reagan met behulp van diverse Arabische landen en het buurland Pakistan. "We gaan de Sovjets hun eigen Vietnam bezorgen", luidde een uitspraak van de Amerikaanse veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski, die de val van Saigon in 1975 en de als een nederlaag ervaren Amerikaanse terugtrekking uit de Vietnamese oorlog nog vers in het geheugen had. De Vietnamese oorlog was eigenlijk een "proxy war" tussen de grootmachten die uit vrees voor een mogelijke nucleaire escalatie zelf een directe confrontatie vermeden: het Westelijk blok (d.w.z. het militair en politieke bondgenoootschap van de NAVO en zijn Zuidoost-Aziatische evenknie ZOAVO en het Oostelijk blok (de landen van het door de Sovjet-Unie gedoiineerde Warschaupact en de Volksrepubliek China tijdens de Koude Oorlog.

Hierna werd de Afghaanse oorlog tussen 1979 en 1989 de volgende en laatste "proxy war" tijdens de Koude Oorlog, waarin de Amerikannen geen regelrechte militaire strijd aangingen met de Sovjet-Unie, doch enorme hoeveelheden wapens leverden aan de verzetstrijders tegen de Sovjet-bezetting en de pro-Sovjet-regering van de DVPA in het toenmalige Afghanistan.

De strijd tegen de Sovjet-UNie trok ook vele vrijwillige strijders aan uit de islamitische wereld, waarbij de terreurganisatiatie Al Qaeda en hun Arabische leider Osama Bin Laden op het toneel zouden verschijnen, die een belangrijke rol zouden spelen bij de oorlog in Afghanistan na 2001 en over wie later ook zou worden beweerd dat hij aanvankelijk een CIA]-agent zou zijn geweest die zich tegen zijn broodheren zou hebben gekeerd. Van deze verdachtmaking is echter nimmer een bewijs geleverd.

Chronologie van de belangrijkse gebeurtenissen tussen 1979 en 1989[bewerken]

Hieronder volgt een tijdlijn van deze oorlog.

1978: Staatsgreep en vriendschapsverdrag[bewerken]

Op 27 en 28 april 1978 vindt in Afghanistan de zogehetenSaurrevolutie of Aprilrevolutie plaats. Deze naam kreeg voor de (communistische) militaire staatsgreep die op 27 en 28 april 1978 plaatsvond en een einde maakte aan het bewind van president Mohammed Daoed Khan.
10 december 1978: de beide regeringen van de buurlanden Afghanistan en de Sovjet-Unie sluiten een onderling vriendschapsverdrag, dat te Moskou werd ondertekend door de beide staatshoofden Leonid Brezjnev en Nur Muhammad Taraki. Hiermee werden de band tussen beide landen versterkte na de strastgreep in april van dat jaar ^[1]

1979: Invasie van Afghanistan[bewerken]

23-24 december 1979: De Sovjet-Unie valt Afghanistan binnen. Dit gebeurt onder het voorwendsel om de communistische regering van de Democratische Volkspartij van Afghanistan (PDPA) te ondersteunen tegen opstandelingen, de Moedjahedien

27 december 1979: Sovjet-troepen voeren een aanval uit op het presidentiële paleis in Kabul, waarbij president Hafizullah Amin wordt gedood. Dit markeert het begin van een langdurige militaire betrokkenheid.

1980: Begin van de oorlog[bewerken]

Januari 1980: De Sovjet-Unie begint met een grootschalige militaire operatie in Afghanistan: de strijd tegen de Moedjahedien, die worden gesteund door de Verenigde Staten en andere landen.

April 1980: De situatie escaleert, en de Moedjahedien beginnen zich te organiseren en krijgen steeds meer steun van buitenlandse vrijwilligers en wapens.

1981-1985: Intensivering van het conflict.

1981: De Moedjahedien voeren guerrilla-oorlogvoering uit, wat leidt tot aanzienlijke verliezen voor de Sovjets. De Sovjet-troepen ondervinden grote weerstand en verliezen veel materieel, waaronder gevechtshelikopters, met name doordat de verzetstrijders vanuit het Westen al snel royaal werden voorzien van geaconceerde luchtafweer-raketten, zoals de door infanteristen enguerilla-strijders makkelijk snel te verplaatsen Stinger-raketten.

1985: Michail Gorbatsjov wordt de nieuwe leider van de Sovjet-Unie. Hij begint te pleiten voor een verandering in de strategie in Afghanistan. De oorlog gaat desalniettemin onverminderd door.

1986-1989: Terugtrekking en einde van de oorlog[bewerken]

1986: De Moedjahedien krijgen toegang tot geavanceerde wapens, zoals de Stinger-raketten, wat hun effectiviteit vergroot en leidt tot nog meer verliezen voor de Sovjets

1987: Gorbatsjov kondigt aan dat de Sovjet-Unie van plan is de troepen terug te trekken. Dit leidt tot politieke spanningen binnen Afghanistan, waar de Afghaanse regering graag meer Sovjet-steun wil.

15 februari 1989 veralten laatste Sovjet-troepen Afghanistan via de brug die de grensovergang vormt met de toenmalige Sovjet-republiek Tadzjikistan. De terugtrekking is het resultaat van een combinatie van militaire verliezen, binnenlandse druk en de veranderende politieke situatie in de Sovjet-Unie, die uiteindelijk zouden leiden tot de ineenstorting van het land na de Val van de Muur en het aantreden van Gorbatsjovs opvolger Boris Jeltsin.

Gevolgen[bewerken]

De invasie en de daaropvolgende oorlog hebben een verwoestend effect gehad op Afghanistan, met honderdduizenden doden en een verwoeste infrastructuur, vooral ook doordat het met de aftocht van de Sovjet-troepen nog geen vrede werd, maar de door het Westen zo royaal bewapende verzetsgroepen onderling slaags raakten.

Zie Afghaanse Burgeroorlog (1989-2001) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Doordat de pro-Sovjet-regering steeds meer macht verloor en niet meer op steun van de Sovjet-troepen kon rekenen, leidde de terugtrekking tot een machtsvacuüm, dat uiteindelijk zou resulteren in de opkomst van de Taliban en een langdurige burgeroorlog in het land. Sinds de invasie in december 1979 zou het meer dan 40 jaar oorlog blijven, doordat de terugtrekking van de Sovjet-troepen gevolgd werd door een hevige burgeroorlog en vervolgens de strijd tegen de Taliban, die zou voortduren tot aan de Doha-akkoorden in 2021: een hele generatie Afghanen heeft hierdoor geen vrede gekend. Tijdens de burgeroorlog zouden vele Afghanen als vluchteling het land verlaten, waaronder enkele miljoenen naar de buurlanden Pakistan en Iran, naar de ex-Sovjet-republieken (met name Afghanen die voor de pro-Sovjet overheid hadden gewerkt, West-Europa, de Verenigde Staten en Canada.

Bovenstaande tijdlijn schetst de belangrijkste gebeurtenissen van de Sovjet-invasie in Afghanistan en de gevolgen daarvan, die nog steeds voelbaar zijn in de huidige situatie in het land, sinds de terugtrekking van de Amerikaanse en andere Westerse (o.a. Nederlandse)) troepen uit het land, die onder president Donald Trump bij onderhandelingen met de Taliban in de Doha-akkoorden was overeengekomen. Daarbij stond de daarbuiten gelaten toenmalige Afghaanse regering van Ashraf Ghani buiten spel. De door de Aemerikanen zonder ruggespraak bedisselde terugtrekking, waarvan de datum een jaar tevoren werd afgekondigd, had een sterk demoraliserende uitwerking had op het Afghaanse leger. Hierna diende de nieuw aangetreden Amerikaanse president Joe Biden de door Trump met de Taliban overeengekomen terugtrekking uit te voeren -met tachterlating van vele Amerikaanse wapens die voor de Taliban een welkome buit waren. Daarna stortte in zeer korte tijd het niet langer gesteunde bewind van Ashraf Ghani als een kaartenhuis ineen en de Taliban slaagde erin in een periode van zo¨n 10 dagen verrassend snel het gehele land te veroveren, ditmaal zelfs inclusief de gebieden die eerder in de periode tussen de burgeroorlog en het eerste Taliban-bewind (tot 2001) niet konden worden veroverd door het hardnekkig verzet van de Noordelijke Alliantie en de warlord Dostum en de bezielende leider Achmad Shah Massoud, die in september 2001 bij een door Al Qaeda ten behoeve van de Taliban uitgevoerde aanslag werd geliquideerd. oOk de Panjshir-vallei werd snel veroverd: iets waarin de Sovjet-troepen in 1979-1989 nimmer waren geslaagd (inmiddels wa de vallei geprooveerd tot een afzonderlijke provincie van het land, bij wijze van eerbetoon aan de trotse bevolking voor het hun succesvol verzet tegen de Sovjet-troepen) en de noordelijke gebieden aan de grens met de ex-Sovjet-republieken Turkmenistan, Oezbekistan en Tadzjikistan, met name de provincies Takhar en Badakshan.