Versnippering van het landschap

Versnippering van het landschap, ook wel habitatfragmentatie, is het splitsen en versnijden van landschappen (natuurgebieden) door toenemende bebouwing en de aanleg van autowegen, spoorwegen en kanalen. Hierdoor geraken landschappen geïsoleerd van elkaar waardoor een verbrokkeling en verstoring van het leefgebied van soorten ontstaat.^[1] Wegen zijn een oorzaak van versnippering omdat ze een (natuur)gebied doorkruisen en opdelen in twee of meer kleinere gebieden. De auto’s vormen een gevaar voor dieren die willen oversteken en zorgen voor geluidsoverlast. Door de aanleg van ecopassages wordt getracht de nadelen van wegen door natuurgebieden te beperken.

Ook de bouw van woonwijken en industrieterreinen betekenen een wijziging van het oorspronkelijk aanwezige landschap. Hierdoor geraken verschillende habitats van elkaar verwijderd waardoor vooral dieren maar ook planten geïsoleerd geraken en de kans toeneemt dat ze uitsterven.^[2]

Versnippering is een hedendaags probleem. Elke dag verdwijnt er in Vlaanderen tussen de 5 à 6 hectare open ruimte voor wegen, woningen, fabrieken, en voedselproductie. De beschikbare ruimte in Vlaanderen is voor 32% bebouwd door infrastructuur, landbouwareaal niet meegerekend; 2,6% is er nog over van natuurreservaten (2020).^[3] Dit alles leidt tot nadelen voor natuurgebieden. De natuurgebieden geraken door autosnelwegen versnipperd en de biodiversiteit gaat achteruit doordat de populaties in het ene bos gescheiden worden van de populaties in andere bossen. Gebieden zoals het Zoniënwoud krijgen hierdoor te maken met verlies aan biodiversiteit.

In Nederland hebben bevolkingsgroei en economische ontwikkeling gelijksoortige gevolgen gehad.^[4] Uit een vergelijking van een landkaart uit de 21e eeuw met een oude landkaart, is al eenvoudig te zien hoezeer het ruimtegebruik door de mens is toegenomen.^[5] Metapopulaties (ruimtelijk gescheiden deelpopulaties van planten en dieren waarbij interactie en uitwisseling van individuen plaatsvindt) hebben hier het meest van te lijden. Als er bos gekapt wordt of grasland vervangen wordt en er komt een fabriek of landbouw voor in de plaats, dan gaat de biodiversiteit naar beneden. Doordat er op een schraal grasland veel weidevogels, bijen en andere insecten zijn is er een grote biodiversiteit. Als schraal grasland wordt vervangen door akkerbouwproducten, dan komen er minder insecten. De biodiversiteit is belangrijk voor het leven op aarde en we kunnen niet zonder.

Aan het begin van de 21e eeuw is voor deze problematiek in Europees verband meer aandacht gekomen. Dit heeft geleid tot de aanwijzing van Natura 2000-gebieden. Tijdens de stikstofcrisis bleek dat het lastig is om in een dichtbevolkt land met beperkte ruimte, verschillende conflicterende wensen en activiteiten (natuurbehoud, woningbouw, wegaanleg, veeteelt) tegelijk te realiseren.^[6]